Preprint · January 2019 doi: 10. 13140/RG

Qoraqalpog‘iston Respublikasi va viloyatlar Yer fondi, ming ga.
(1.01.1993 y.) 
Qoraqalpog‘iston 
va viloyatlar 
Umumiy
maydoni 
Shu jumladan 
Hayda-
ladigan 
yerlar 
Shundan 
sug‘ori-
ladigan 
Ko‘p 
yillik 
daraxtlar 
Bo‘z 
yerlar 
Yaylov va 
pichanzorlar 
Q/x 
foyda- 
lani-
ladigan 
yerlar 
Qoraqalpog‘iston 16099,2 
428,5 
425,5 
12,3 
4,1 
4900,3 
5345,6 
Andijon 
425,0 
204,9 
204,9 
30,7 
2,6 
22,6 
260,8 
Buxoro 
4193,7 
198,1 
198,1 
26,1 
5,1 
2858,6 
3087,9 
Jizzax 
2044,1 
452,0 
246,8 
21,3 
5,4 
811,3 
1290,0 
Qashqadaryo 
2857,5 
664,9 
411,4 
36,2 
24,4 
1532,3 
2257,8 
Navoiy 
10937,4 
111,1 
90,7 
9,9 
6,8 
10007,2 
10135,0 
Namangan 
695,0 
197,7 
197,7 
38,8 
- 
143,1 
379,6 
Samarqand 
1677,4 
447,2 
265,4 
57,0 
4,2 
812,3 
1320,7 
Surxondaryo 
2059,9 
290,8 
259,3 
34,3 
1,9 
917,7 
1244,7 
Sirdaryo 
515,7 
287,6 
262,3 
12,8 
5,4 
74,9 
380,7 
Toshkent 
1610,6 
336,7 
296,3 
48,5 
11,4 
479,9 
876,5 
Farg‘ona 
799,2 
258,6 
258,6 
36,9 
- 
75,2 
370,7 
Xorazm 
883,0 
212,1 
212,1 
14,8 
1,2 
343,5 
571,6 
Jami: 
44797,7 
4090,2 
3329,1 
380,0 
72,5 
22978,9 
27521,6 
Yer turlaridan biri kuchli darajada sho‘rlangan yer zahiralari bo‘lib, ularning 
katta qismi qiyin melioratsiyalanuvchi guruhga kiradi. 

---

16 
Sho‘r tuproqlarning genezisiga va o‘zlashtirish, sug‘orish, sho‘r yuvish 
qoidalariga e’tiborni susaytirish albatta bunday yerlarning unumdorligiga salbiy ta’sir 
ko‘rsatadi. 
Yerlarga individual e’tibor berilmaslik avvallari sho‘r bo‘lmagan yerlarni sho‘r 
yerlar qatoriga ham o‘tishiga sabab bo‘ladi. Sug‘oriladigan yerlar bo‘z tuproqlar, 
bo‘z-o‘tloqi, o‘tloqi, o‘tloqi saz, taqir-o‘tloqi, bo‘z-qo‘ng‘ir, qumli cho‘l 
tuproqlaridan iborat bo‘lib, bu tuproqlar klassik tuproqshunoslik nuqtai nazardan 
qora, kashtan va boshqa yuqori darajada gumusga ega bo‘lgan tuproqlarga nisbatan 
potentsial unumdorlik darajasiga ko‘ra past turadi. 
Gumus miqdori bularning, ya’ni voha tuproqlarining haydov qatlamlarida 0,8-
1,2%, (2%). 
Modomiki, bu tuproqlar sug‘oriladigan maydonning asosiy qismini tashkil 
qilib, qishloq xo‘jaligi mahsulotini 95% ni berar ekan bular alohida e’tiborga molik. 
Shu bois bularni genezisi, unumdorligi va boshqa xossa va xususiyatlari hamma vaqt 
olimlar diqqat markazida turgan.
O‘zbekistonning sug‘oriladigan yerlaridagi tuproqlar B.V.Gorbunov va 
N.V.Kimberg (1975) lar tomonidan quyidagicha tasniflangan. 
1. Sahro mintaqasining o‘tloqi - voha tuproqlari. 
2. Sahro mintaqasining botqoq - voha tuproqlari. 
3. Taqir - voha tuproqlari. 
4. Bo‘z tuproqlar kamarining o‘tloqi - voha tuproqlari. 
5. Bo‘z tuproqlar kamarining botqoq - voha tuproqlari. 
6. Bo‘z - voha tuproqlari. 
Shunday qilib keyinchalik bu tasnif to‘ldirildi va unda 6 ta tuproq tipi ajratilgan 
bo‘lib, 28 ta tipchani qamrab oladi.