119
VI-BOB Ekzogen ta‟sirlar natijasida kuzatiladigan ruhiy buzilishlar
Ekzogen ruhiy buzilishlarni epidemiologiyasi. YuNISEF ma‘lumoti
bo‘yicha ruhiy buzilishlarning psixoz ko‘rinishida tarqalganligi, o‘tkazgan barcha
og‘ir infeksion kasalliklarni (shu jumladan o‘ta xavfli infektsiyalar) orasida 27,6%
infektsion kasalliklar bilan bog‘liqligi tashkil qiladi. Hamma o‘tkazgan jarohatlar
orasida 12%ni bosh miya jarohatlaridir. Shunga e‘tibor berish kerakki, bosh miya
jarohati olganlarda psixotik buzilishlar 0,1%dan 0,3%gacha uchraydi.
Ekzogen ruhiy buzilishlarning tasnifi
Patomorfologik belgisi bo‟yicha
Klinik-dinamik ko‟rsatkichlari bo‟yicha
1. Simptomatik ruhiy buzilishlar
(somatogen va umumiy infektsiyalarda)
2.Intrakranial - miya to‘qimasida infektsion
agent joylashganda
1. O‘tkir simptomatik psixozlar
2. Protragirlangan sindromlar (Vik
sindromlari)
3. Cho‘zilgan yoki surunkali ruhiy
buzilishlar
Ruhiy buzilishlarga turli yuqumli kasalliklar sabab bo‘ladi. Odatda bakterial
infeksiyalar psixiatrlarni kam qiziqtirgan,
chunki ular juda jadal kechib, kam
ahamiyatga ega bo‘lgan ruhiy buzilishlarni keltirib chiqargan. Ko‘pchilik yuqumli
kasalliklarda antibiotiklar bilan davolash aniq tashhis qo‘yish hollarda kasallik
kechishi va simptomlari tubdan o‘zgaradi. Masalan, ba‘zi
yuqumli kasalliklarda
psixopatologik buzilishlar yuqori bo‘lib, shizofreniyaga shubha tug‘diradi.
Yuqumli kasalliklar tufayli kelib ruhiy buzilishlar turlicha bo‘lib infeksiya
tabiatiga MNSning javob xususiyatiga va qaerda joylashishiga bog‘liqdir. Ba‘zi
xollarda asosiy o‘rinda toksinlar bilan zaharlanish bo‘lsa,
boshqa hollarda esa
yallig‘lanish ustun bo‘ladi va ensefalitga sabab bo‘ladi.
120
Yarim sharlar po‘stlog‘i bosh miyaning reaktiv qismi bo‘lib, infeksiyaga
diffuz tarqalish bilan himoyalanuvchi qonuniyatga binoan infeksiya, intoksikasiya
umuman barcha ekzogen ta‘sirlarga javob beradi va shu xususiyat tashqi ta‘sirga
nisbatan o‘tkir ruhiy reaktsiyaga o‘xshashib ketadi.
Birinchilar qatorida ushbu
klinik xususiyatni kuzatgan nemets psixiatri Bongeffer (1908 – 1917) xususan
yuqumli va intoksikatsion psixozlar ko‘pincha
quyidagi sindromlar bilan
kechishini kuzatgan: deliriy, amentsiya,
ongning shomsimon xiralashuvi,
karaxtlik, gallyutsinoz,
Korsakov simptomokompleksi, epileptiform harakat
qo‘zg‘alishi, psevdofalajlar. Bu barcha sindromlarni
Bongeffer ekzogen tipdagi
reaktsiya yoki bosh miyaning nospetsifik javob reaktsiyasi deb xisoblagan.
Dostları ilə paylaş: 
