Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik

 
O’tkir yuqumli kasalliklardagi ruhiy buzilishlar 
Qorin tifi va paratiflar. Kasallikning 
boshlanish 
davri 
holsizlik, 
tormozlanish bilan xarakterlanadi. Ba‘zan harorat ko‘tarilishidan oldin maniakal
qo‘zg‘aluvchi tipli initsial deliriy qo‘rinishida bo‘lishi mumkin. Bunday 
bemorlarga qorin tifi tashhisi psixiatrik statsionarga tushgandan so‘ng qo‘yiladi. 
Qorin tifining bu turi og‘ir kechadi, ba‘zan o‘lim bilan tugaydi. O‘tkir davrida 
haroratli deliriyni kuzatish mumkin. Qorin tifi uchun amentiv holat xarakterli 
bo‘lib, ko‘pincha kasallikning kechki davrida ko‘rish mumkin. Tuzalish davriga 
yaqin rezidual vasvasa, ba‘zan esa og‘ir shaklida postinfeksion holsizlik kuzatiladi. 
Gepatit. Turlicha ruhiy buzilishlar bilan kechishi mumkin: kuchli 
quvvatsizlanuvchi asteno–adinamik sindrom, yig‘loqilik, qo‘zg‘aluvchanlik, o‘tib 
ketuvchi noturg‘un vasvasalar bilan. O‘tkir distrofik ruhiy qo‘zg‘alish rivojlanib, 
komatoz holat bilan almashinishi mumkin.
Gripp. Ko‘pchilik hollarda gripp asorat qoldirmaydi. O‘tkir harorat davri 
o‘tgandan so‘ng ko‘p yoki kam namoyon bo‘luvchi va davomli astenik holatni 
kuzatish mumkin. Ma‘lum vaqtdan so‘ng kuzatiluvchi gripp asorati kam kuzatilib, 
asosan astenik ba‘zan asteno-depressiv sindrom qo‘rinishida bo‘lishi mumkin. 
Grippda yaqqol ruhiy buzilishlar kam kuzatilib, polimorf xarakterga ega. Ba‘zi 
holatlarda esa maniakal ko‘rinish ustun bo‘ladi. Uzoq muddatli psixozlar (bir 

---

121 
necha oygacha) rivojlanishi mumkin. Ular cho‘zilgan amentiv holatlar yoki 
depressiya qo‘rinishida bo‘lishi mumkin. Shizofrensimon klinik kechishi ham 
kuzatiladi. Grippoz ensefalit o‘tkir davrida ong buzilishi kuzatilsa, kasallikdan 
so‘ng esa uning rezidual psixopatologik simptomatikasi va organik tip bo‘yicha 
shaxs o‘zgarishini ko‘rish mumkin. Grippoz psixozlar bolalarga xos ong buzilishi 
sindromi ko‘rinishida kechish ustun bo‘ladi. Deliriy yaqqol illyuziya, elementar 
ko‘ruv gallyutsinatsiya va abortiv kechishi bilan xarakterlanadi. Psixopatologik 
simptomatika labillik bilan farqlanadi va qator xollarda quyidagi dinamik klinika 
bilan kechadi. Kasallikning birinchi kunida delirioz, oneyroid va abortiv 
gipomaniakal holatlar, keyinrok esa ongning amentiv buzilishini ko‘rish mumkin. 
Bolalarda uchraydigan grippoz psixoz kattalardan farq qilib, yaxshi sifatli 
kechuvchi va asosan grippning febril bosqichida kelib chiqadi. 
Pnevmoniya. Pnevmoniyada haroratli deliriy kuzatilishi, astenik holatlar, 
karaxtlik stupor, maniakal holatlar qo‘rinishida bo‘lishi mumkin. Kruppoz 
pnevmoniyada psixoz kasallik boshida va krizis davrida deliriy ko‘rinishida 
kechadi.