Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik

PATOXARAKTEROLOGIK RIVOJLANISHLAR 
Patoxarakterologik rivojlanish deb surunkali ruxiyatga ta‘sir kiluvchi 
mikrosotsial sharoit va notugri tarbiya bilan boglik bulgan psixogen 

---

81 
patoxarakterologik shaxs shakllanishiga aytiladi. Patoxarakterologik 
rivojlanishlarda ikki psixogen mexanizm mavjud: shaxsiy reaksiyalarning 
(norozilik, giperkompensatsiya, imitatsiya va boshka xarakterologik va 
patoxarakterologik reaksiyalar), salbiy ta‘sirlarga javoban paydo bulishi va 
mustaxkamlanishi, xarakterining salbiy tomonlarini (kizikkonlik, chidamsizlik, 
tortinchoklik), notugri tarbiya bilan tugridan-tugri stimulyatsiya kilish.
Patoxarakterologik rivojlanishlarning kuyidagi variantlari farklanadi: 
affektiv-kuzgaluvchan, tormozlanuvchan, isteroid, turgunsiz. Patoxarakterologik 
reaksiyalarni tashxis kilishda albatta buzilgan xulk bilan ruxiyatga salbiy ta‘sir 
kilgan omillar orasida bogliglik urnatish shart. A.YE.Lichko fikricha, aksentuant 
usmirlarda patoxarakterologik reaksiyalar kuprok uchraydi. Emansipatsiya 
reaksiyasiga utavosiylik muxitda tarbiyalangan gipertim usmirlar moyildirlar. 
Guruxlanish reaksiyasi esa turgunsiz gipertim va konform usmirlarda kuzatiladi. 
Intellektual-estetik kizikishlar kuprok shizoid aksentuantlar kuprok moyil. 
Differensial tashxisni shizofreniyadagi rezidual-organik yetishmovchilikdagi 
psixopatsimon sindromlar bilan shakllanib kelayetgan shaxs buzilishlarda 
kuzatiladigan xulk buzilishlari bilan utkazish kerak. 
PROFILAKTIKA
Birinchi navbatda bola usayotgan va tarbiyalanayotgan mikromuxitni oilaviy 
munosobatlarni aniklash zarur.
Ikkinchidan oilaga psixoterapevtik ta‘sir (oilaviy psixoterapiya) utkazish 
kerak. Bu oilaning xar bir a‘zosi bilan bir necha marta maxsus suxbatlar utkazilishi 
bilan amalga oshiriladi. Suxbatlar oilaviy munosobatlarni yaxshilashga, notugri 
tarbiya okibatlarini bartaraf kilishga karatilgan.
Uchinchidan, bola va usmir bilan ratsional psixoterapiya va davo-pedagogik 
korreksiya olib borish zarur.. 
Patoxarakterologik reaksiyalar tarkibidagi emotsional va somatovegetativ 
buzilishlar bulganligi uchun davolashga trankvilizatorlar (seduksen, elenium va 

---

82 
boshka benzodiazepinlar) tarkibida brom valeriana bor sedativ miksturalar kushish 
lozim