Psixologiya” kafedrasi katta o‘qituvchisi n. Z. Ismoilova tomonidan

Treningni tashkil etishda muhim jihatlar sifatida quyidagilarga alohida e’tibor haratish maqsadga muvofiq:
Trening o‘tkaziladigan xona. Har bir ishtirokchi xonada o‘zini erkin his etishi uchun lozim bo‘lgan barcha sharoitlarning bo‘lishi treningni samarasini ta’minlovchi omillardan biridir. Shuni hisobga olgan holda trening mashg‘ulotlari o‘tkaziladigan joy shinam, keng, erkin harakatlanishga mo‘ljallangan, kerakli anjomlar bilan jihozlangan bo‘lishi tavsiya etiladi. Xonaning bir chekkasida dumaloq shaklda qo‘yilgan stullar, bir chekkasida yumshoq mebel o‘rindiqlari, 2-3 dona stol, akvarium, devorda 1-2 dona manzarali tasvir aks ettirilgan rasmlar, imkon darajasida chiroyli manzarali gullar bo‘lishi lozim. Bulardan tashqari mashg‘ulot jarayonida foydalanish uchun magnitofon, televizor, videopleer, proektor, kompyuter jihozlari bo‘lishi kerak. Xonada ishtirokchilarning orasiga to‘siq bo‘ladigan ortiqcha jihozlar (stol, stullar) bo‘lmasligi tavsiya etiladi.
Trening o‘tkaziladigan xona albatta izolyatsiyalangan bo‘lishi shart, ya’ni hech kim ularni bezovta qilishi mumkin emas va ular ham boshqalarga halakit bermasligi kerak. Chunki trening mashg‘ulotlari hissiyotlarga boy jarayon hisoblanib, aynan bunday holatda kimningdir oddiygina eshikni chib qarashi ham ishtirokchilarni bu hisiyotdan chiqarib yuborishi, ularning diqqatining bo‘linishiga sabab bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari guruhdagi doimiy bahs-munozaralar, o‘yin va mashqlar natijasi bo‘lgan shovqin atrofdagilarga xalaqit berishi kerak emas.
Bunday sharoitlar yaratish har bir trener uchun imkon darajasidan kelib chiqadi. Shuning uchun bunday xonaga ega bo‘lmagan holatlarda trening o‘tkazish mumkin emas degan xulosaga kelmaslik lozim. Oddiy xonalarda ham guruh a’zolarini doira shaklida joylashtirilgan stullar qo‘yib trening mashg‘ulotlar olib borilishi holatlari bo‘ladi. Ya’ni trening jarayonida asosiy e’tibor ishtirokchilarning doira shaklida o‘tirishiga qratlishi kerak. Doira shaklida o‘tirishning afzalligi shundaki, hamma ishtirokchilar bir-birining borligini his qilishi va bir-birini ko‘rib turishiga imkoniyat yaratiladi. Bu esa ishtirokchilarda bir-biriga e’tiborni orttirish bilan birga mashg‘ulotlarga diqqat bilan munosabatda bo‘lish hissini, shuningdek o‘zaro ishonch, o‘zaro qiziqish kabi xususiyatlarni vujudga keltiradi. Bundan tashqari, doira shaklida o‘tirish boshlovchi va ishtirokchilar orasida erkin muloqotda bo‘lish imkoniyatini yaratadi. Ayniqsa, o‘smirlar guruhi bilan ishlaganda, ular qarshisida o‘qituvchining bo‘lmasligi o‘smirlarda haqiqiy tenglikni his etishga yordam beradi. Bu orqali guruh a’zolarining haqiqiy ijtimoiy tengligini ta’minlovchi psixologik muhit (iklim) yaratiladi.
Ba’zi trening xonalari oddiy gilamlar to‘shalgan va ishtirokchilar gilamlarning ustida o‘tirgan holda mashg‘ulotlar tashkil etiladigan holatlar ham bo‘ladi.
Trening jarayonida guruh a’zolari soni 8-10 kishidan 19-20 gacha bo‘lishi ma’qul variant hisoblanadi. Eng ideal, ya’ni trener uchun ishlash yengil va yuqori samaraga erishish mumkin bo‘lgan guruh 13-15 kishidan iborat bo‘lgan guruhdir. Ishtirokchilarning ko‘payib ketishi o‘zaro ishonch muhitining tarkib topishiga xalaqit berishi mumkin. A’zolari kam bo‘lgan alohida guruhlarda esa ishtirokchilar bir-birlaridan tez zerikishlari ehtimoli mavjud. 13-15 kishilik guruhda guruh a’zolari va trener bir-birlarini tezroq tushunadilar va ularning axillashishlari oson kechadi.
Lekin ba’zi treninglar tavsiya etilgan sondan ko‘proq kishilar bilan mashg‘ulot o‘tishga ham to‘g‘ri kelib qoladi. Agar guruhda ishtirokchilar soni 25 kishidan ortib ketsa dastur va mashqlar ishtirokchilarni bir necha guruhlarga bo‘lgan holda o‘tkaziladi, ammo bunda ko‘p vaqt talab etiladi va ishtirokchilarning diqqati bo‘linadi. Aynan psixologik trening uchun bunday hol tavsiya etilmaydi, chunki bu kutilgan natijaga erishishga halaqit beradi va ishtirokchilarning noroziligiga oli kelishi mumkin.
Treningda ishtirokchilarning jinsi masalasi ham muhim ahamiyatga ega. Ishtirokchilar orasida ayol va erkaklar soni imkoni boricha teng bo‘lishi kerak. (7ta ayol 6ta erkak, yoki 6ta ayol 9ta erkak). Chunki qaysidir jins vakilining ko‘p, qaysinisiningdir kam bo‘lishi guruhning o‘zaro erkin munosabatda bo‘lishi va ular orasida ishonch muhitining vujudga kelishiga xalaqit berishi mumkin. Bundan tashqri guruhda erkaklar sonining ko‘p bo‘lishi (10ta erkak 5ta ayol) olib borilayotgan bahs-munozaralarda erkaklarcha munosabatning ustun bo‘lishiga, aksincha holat (12 ayol 4-5ta erkak) esa ayollarga xos fikrlarning ustunlik qilishiga olib kelish ehtimolini oshiradi..