Psixologiyanın mövzusu və vəzifələri

Təfəkkürün formaları

Təfəkkürün 3 əsas forması mövcüddür

1. 
   Məfkumlar
   
2. 
   Hökmlər
   
3. 
   əqli – nəticə
   

Məfkum (anlayış) – cisim və hadisələrin məfkum, əsas elementlərə görə əks etdirmə etdirilməsidən ibarət təfəkkür formasıdır.
Məfkumlarda öz növbəsində 4 hissəyə bölünür.
Ümumi, xüsusi, konkret və müccərəd
Ümumi məffkumlar – bir qrup cisim və ya hadisəyə xas olan mühüm əlaməti əks etdirir. Məsələn tələbə ümumidir amma bu ad altında gələcəyin mütəxəsisi nəzərdə tutulur.
Xüsusis məfkumlar – tək, xüsusi bir cismə və ya bir hadisəyə mənsub olur. Günəş, Bakı məfkumları xüsusi məfkumlardır. Bu cür məfkumlar altında biz yalnız bir əşyanı və ya hadisəni başa düşürük.
Konkret məfkumlar – bilavasitə qavranıla bilən, arxasında əşya təsəvvür oluna bilən məfkumlardır. Məsələn ev, ağac
Mücərrəd - qavranıla bilinməyə və arxasında əşya təsəvvür olunmayan. Məsələn sevinc, xoşbəxtcilik, xülyallar
Hökmlər – insanın gərcək dünyanı onun xüsusiyyətlərindən, əlaqə və münasibətlərindən fikirləşərək dərk etmənin xüsusi formasıdır. Hökmlər təstiq və ya inkar formasında olur. Hökmlərdə öz növbəsində 3 hissəyə bölünür. Ümumi, xüsusi və fərdi.
Ümumi – eyni sinifə, qrupa və ya hər hansı bir hadisəyə aid olan hökmlər. Bunlar təstiq və ya inkar ola bilər.
Xüsusi- buda eyni sinifə, qrupa və ya hadisəyə aid olanların hamına yox onlardan bəzilərinə, təstiq və ya inkar ilə verilən hökmlərdir.
Fərdi – bu forma isə bir insana və ya bir hadisəyə verilən təstiq və ya inkar şəkilində olan hökmlərdir.
Əqli – nəticə - vahid məqsədə tabe olan, bir sira əməliyyatlı özdə cəmləşdirən az və ya çox dərcədə mürəkkəb fikir fealiyyətinə deyilir. əqli nəticə təfəkkürdə vasitəli hərəkətlər xüsusi rol oynayır. əqli nəticə və ya son qərar qəbul olunan zaman yeni biliklər əldə olunur. Hər hansı bir məslə haqqında düşünülıür. Onun çatışmayan və ya üstün tərəfləri öyrənilir. Əqli nəticədə isə hər hansı bir uğurun nə səbəbdən əldə olunduğu və ya olunmadığı müəyyən olunur. əqli- nəticəyə psixoloqlar və ya hər hansı bir sahənin mütəxəsisləridə gələ bilər.
Psixoloji olaraq əqli-nəticənin 3 növü var. İnduktiv, deduktiv və analogiya
İnduktiv – yəni kütləyə aid olan. Misal üçün Camaat Novruz bayramını qeyd etdi. Yəni kütlə qeyd edirdi. Konkret sayı və yaş katekoriya qeyd olunmayıb
Deduktiv – yəni kütləyə aid olan hadisəni mərhələ ilə izahı. Misal üçün. Novruz şənliyində, aparıcı olaraq Nərgiz səhnəyə çıxdı. Burada Nərgiz kütlədən fərqləndi. Daha sonra şənliyə kecəl və kosa gəldi, şənlik 10-cu sinifin şagirdlərinin yalı rəqsi ilə bitdi.
Analogiya ( təşbeh) – yəni ayrı – ayrı hallardan ortaq vəziyyətlərin bənzədirlməsi. Misal üçün Yeni il şənliyini, 8 Mart Qadınlar Gününü və Novruz bayramı tədbirlərinin aparıcısı Nərgiz idi. Hər üç şənlik 10-cu siniflərin rəqsi ilə bitmişdir.