Pul, kredit va banklar

Kassadagi naqd pullar qoldig‘ining quyidagi limitlari belgilanadi: 
1.  doimiy naqd pul tushumiga ega va uni ish kunining oxirida bankka topshirishi 
lozim  bo‘lgan  yuridik  shaxslar  uchun    –    keyingi  ish  kuni  ertasiga  normal  ish  faoliyatini 
ta’minlash uchun zarur bo‘lgan miqdorda; 
2.  keyingi  kunda  topshirishi  shart  bo‘lgan  yuridik  shaxslar  uchun    –    o‘rtacha 
kunlik naqd pul tushumidan ortiq bo‘lmagan miqdorda;  

---

3.  tushumni har kuni topshirmaslik huquqiga ega bo‘lgan yuridik shaxslar uchun  
–  tushum summasi va uni topshirish bo‘yicha belgilangan muddatga bog‘liq bo‘lgan miqdorda; 
4.  doimiy naqd pul tushumiga ega bo‘lmagan yuridik shaxslar uchun  –  o‘rtacha 
kunlik  naqd  pul  xarajati  miqdorida  (mehnat  haqi  to‘lovlari,  vaqtinchalik  ishga  layoqatsizlik 
bo‘yicha nafaqa, mukofot va stipendiya xarajatlaridan tashqari). 
Yuridik  shaxslar  o‘z  kassalarida  naqd  pullarni  belgilangan  limitlardan  ortiqcha  miqdorda 
faqat mehnatga haq to‘lash, ijtimoiy sug‘urta bo‘yicha nafaqalar, pensiya va stipendiyalar berish 
uchun, bankdan olingan kunni qo‘shib hisoblagan holda, 3 ish kunidan ortiq bo‘lmagan muddat 
mobaynida (banklardan uzoq masofada joylashgan yuridik shaxslar esa 5 ish kunigacha) saqlash 
huquqiga  ega.  Bu  muddat  tugagach,  ko‘zlangan  maqsad  uchun  ishlatilmagan  pullar  bankka 
qaytariladi va keyinchalik yuridik shaxslarga ularning birinchi talabi bilanoq o‘sha maqsadlarga 
ishlatish uchun beriladi. 
Pulning  aylanishini  tezlashtirish  va  bank  kassalariga  tushumlarning  o‘z  vaqtida  tushishi 
zaruratidan  kelib  chiqqan  holda,  banklar  tomonidan  har  bir  yuridik  shaxsga  ularning  rahbarlari 
bilan kelishilgan tarzda tushum topshirish vaqti va tartibi belgilanadi. 
Kassadagi  naqd  pul  qoldiqlarining  belgilangan  limitlari,  tushumni  topshirish  tartibi  va 
muddatlari banklar tomonidan har bir yuridik shaxsga yozma ravishda ma’lum qilinadi. 
Banklar yuridik shaxslarning pul tushumlarini o‘z vaqtida va to‘liq topshirishlari bo‘yicha 
monitoring olib boradilar. 
Naqd pullarni tijorat  banklariga jo‘natish, qabul qilish, saqlash va samarali foydalanish 
ustidan nazoratni tashkil etadi.  
Markaziy  bank  tijorat  banklarini  naqd  pulga  bo‘lgan  talabini  qondirish  maqsadida  kassa 
buyurtmalariga  asosan  ularga  naqd  pullarni  jo‘natadi,  ular  o‘rtasida  naqd  pullarning 
taqsimlanishi va maqsadli foydalanishi ustidan umumiy monitoringni tashkil etadi.    
Markaziy bank tijorat banklarining aylanma kassasiga naqd pullarni saqlashning maksimal 
miqdorini  o‘rnatadi.  Unga  tijorat  banklarining  aylanma  kassasidagi  naqd  pullar  10101  –  
«Aylanma  kassadagi  naqd  pullar»  hisobvarag‘ida  hisobga  olib  boriladi.  O‘rnatilgan  kassa 
limitidan  ortgan  naqd  pullar  tegishli  10102  –    «Zaxiradagi  naqd  pullar»  hisobvarag‘iga  kirim 
qilinadi  va  Markaziy  bankning  tegishli  ruxsati  bilan  ishlatiladi.  Markaziy  bank  ushbu 
hisobvaraqdagi kassa limitidan ortiqcha mablag‘larni ishlatish bo‘yicha tijorat bankiga: 
 – tijorat bankiga foydalanishga ruxsat berishi haqida; 
 – boshqa tijorat bankiga jo‘natish haqida; 
 – Markaziy bankning Xisob – kassa markazining zaxira fondiga topshirish haqida bo‘lishi 
mumkin.