–
maqsadlilik tamoyili (kreditor berayotgan kredit bo‘yicha tuzilgan
shartnomada kreditni yo‘naltirilishi lozim bo‘lgan aniq maqsadlarni qayd etadi va
olingan kreditni shu maqsadga ishlatishi belgilab qo‘yiladi).
Xulosa qilib aytganda, kreditning funktsiyalari va tamoyillarini to‘laqonli
amal qilishiga qator omillar ta’sir etadi. Mazkur omillar mamlakat bank tizimining
holati, milliy iqtisodiyotdagi ijtimoiy – iqtisodiy munosabatlari, davlatning ichki
va tashqi siyosati natijalari sifatida namoyon bo‘ladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida
aynan shu munosabat va siyosatlarni samarali jarayonlarini ta’minlanganligi kredit
funktsiyalari va tamoyillarida o‘z aksini topadi.
,,
Kredit” –so`zi
lotincha ,,credit” so`zidan olingan bo`lib ishonch degan
ma’noni anglatadi. Kredit – bu pul va tovar shaklidagi resurslarni qaytarib
berishlik, muddatlilik va foiz to‘lashlik shartlari asosida berish natijasida yuzaga
keladigan qiymatning harakatidir. Kredit munosabatlarining subekti bo‘lib kreditor
va kredit oluvchi hisoblanadi, kreditning obekti bo‘lib pul va tovar hisoblanadi.
Kreditning ikkita asosiy shakli mavjud:
1. Bank krediti
2. Tijorat krediti
Bank kreditining obekti bo‘lib pul mablag‘lari hisoblanadi. Tijorat
kreditining obekti tovarlardir. Hozirgi kunda kreditning sudxo‘rlik shakli
mavjud emas, bu shakl kredit munosabatlarining dastlabki shakllanish
bosqichlarida mavjud edi.
Kredit insoniyatning buyuk kashfiyoti hisoblanadi:
1) Kredit xo`jalik yurutuvchi sub’ektlar faoliyatini rivojlantirish imkonini beradi.
2) Kredit mamlakatning eksportning salohiyatini yuksaltirish imkonini beradi.
3) Kredit iqtisodiyotdagi to`lovning uzluksizligini ta’minlash imkonini beradi.
4) Kredit davlatning o`z funksialarini bajarilishini taminlashda muhim o`rin tutadi.
5) Kredit aholining turmush farovonligini ta’minlsh imkonini berdi.
Kredit o`zining aniq prinsplariga ega.
1) qaytarib berishlilik prinspi;
- davlat;
- davlat organi;
- halqaro moliya kredit tashkilotlari.
Kredit-qiymatning harakati bo`lib pul va tavar ko`rinishidagi mablag`larni
qaytarib berishlilik, muddatlilik va foiz to`lashlilik asosida berish natijasida
yuzaga keladi.
2.
Kreditning mohiyati.
Mohiyat so`zi iqtisodiy yoki ijtimoiy hodisa yoki voqelikning ichki xususiyatini
anglatadi. Kreditning mohiyati unung bir qator ichki xususiyatlarida namoyon
bo`ldi, avvalo, kredit qiymatning harakati bo`lib ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni
o`zida aks ettiradi, lekin kredit har qanday qiymatning harakati emas. U
vaqtinchalik foydalanishga beriladigan pul va tovar shaklidagi mablag`larning
harakatidir. Kreditning yana bir ichki xususiyati uning subektlar o`rtasidagi
munosabatlarda nomoyon bo`ladi. Kreditnin su`bekylari 2 ta:
- kreditor;
- kredit oluvchi.
Kreditning 3 muhim xususiatlari shundan iboratki kredit unga bo`lgan obektiv
talab tufayli yuzaga keladi.
Ayri hollarda mijozlar kreditni qaytara olmaydi. Bu esa kreditni qaytarib
berishlilik xususiatlarini inkor etmaydi.
Kreditning mohiyatan farqlanuvchi asosiy jihati ham uning qaytarib
olinishidir. Taraqqiy etgan davlatlarda ssuda kapitali bozori yaxshi rivojlangan. Bu
bozor ikki qisimdan iborat:
1) birinchi segment pul bozori deyiladi. Bu bozorda qisqa muddatli kreditlarning foiz
stavkalari shakillanadi.
2) Ikkinchi segment capital bozori deyiladi. Bu bozorda o`rt va uzoq muddatli
kreditlarnintg foiz stavkalar shakillanadi.
Dostları ilə paylaş: