Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

7.3. Sinxron va asinxron dvigatellar
Sinxron dvigatellaming stator o‘ramida o'zgaruvchan tok hosil 
qilgan magnit maydoni rotor o'ram idan o'tgan o'zgarmas tok 
magnit maydoni bilan o'zaro ta'siri natijasida rotor aylanadi. 
Sinxron dvigatelining rotori maTum tezlik bilan aylanishi kerak.
Sinxron dvigatelini ishga tushirish va uning rotorini maTum 
darajagacha aylantirish uchun boshqa dvigateldan foydalanish kerak. 
Uning shu kamchiligi boTganligi uchun u amalda kam qo'llanadi. 
Sinxron generatorlar asosan un tegirm onlari, kimyo korxonalari 
va maxsus sohalarda ishlatiladi.
Asinxron dvigatellar barcha sohalardagi m ashina, mexa- 
nizmlarda ishlatiladi. Bu dvigatellar shuning uchun ham juda keng 
tarqalgan. Asinxron dvigatellar stator o'ram idan o ‘tgan elektr 
toki o ‘zgaruvchan elektr maydoni hosil qilish hisobiga ishlaydilar.
U ch fazali elektrodvigatellarida ulam ing oTam laridan o'tgan 
o'zgamvchan elektr toki aylanuvchi magnit maydonini hosil qiladi.
62
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

7.3.1-rasm.
U ch fazali asinxron dvigatelining tuzilishi: a —um um iy kesimi; 
b —qisqa tutashgan rotor; d —sta to r va rotorning k o 'n d aia n g kesimi.
/, / / —podshipniklar; 
2
—val (o‘()i); 
3,9—
podshipnik shitlari; 
4—
sim uchlari chiqarilgan 
quticha; 
5—
rotorning serdechnigi; 
6—
statorning serdechnigi o'zagi;
7— statorning korpusi; 
8—
siatorning o'ramlari; 
10—
ventilyator; 
12—
usti (kojux); 
13—
qirralari; 
14—
o'qlari; 
15—
yerga ulash bolti.
63
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bu o ‘ramlar bir-biridan 120 gradusga surilgan boMib joylashtirilgan. 
Toklar ham biridan shu gradusga surilgan. Uchta magnit maydoni 
qo'shilib, umumiy magnit maydoni hosil qiladi va stator ichida 
aylanadi. Bu magnit maydoni rotor o'ram ida tok hosil qilib, va 
rotom i aylantiradi.
Stator magnit m aydonining aylanish tezligidan rotorning 
aylanish tezligi orqada qoladi, shuning uchun bunday o'zgaruvchan 
tok mashinalari asinxron dvigatellar deb ataladi.
Asinxron dvigatelning ishqalanishi:
bu yerda: 
n7 —
rotorning bir minutiga aylanish soni; n, — stator 
magnit maydonining bir minutdagi aylanish soni.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

I
(
I
i 
r
*
« t
• I
I
o 4 A '
*
5 — 2t>
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

7.3.2-rasm.
Asinxron dvigatelining hir qavatli o'ramlari. 
a —
o‘ramning yoyilgan sxemasi; uch fazali; qutblar soni 2p=4; har bir 
qutbga pazlar soni va fazaga q=2; 
b
— yon tomoni; 
d —
stator fazalarida 
g'altakning joylashishi; 
e —
o'ramning yoyilgan sxemasi, juft qutblarning 
soni toq bo'lganda (m=3; 2p=6; q = l ) ; / — yon tomoni; 
g —
fazali rotor; bir 
qavatli g'altak o'rami, qayiltirilgan holda; 
h
— bir qavatli o'ramning 
yumshoq g'altagini joylashtirish; / — bir xil g'altakli o'ramlarni joylashtirish 
(m=3; 2p=4; q=2);y — yon tomoni; 
k —
hir xil g'altak o'ramining yuzi 
tomoni qismining joylashishi.
i
r*
1 \ ’ <
3-LABORATORIYA IS H I
Qisqa tutashgan rotorli uch fazali 
asinxron dvigatelining 
ishchi tavsifini olish
Uch fazali ishga tushirish (IT) 
o ‘ram i bilan asin x ro n dvigatel 
elektr sxemasi. Ishlash o ‘rami ( I 0 ‘)
6 6
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Up V
P, kVt
n2,
ayl/min
S,