Q yo‘ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov iqtisodiy ta’limotlar tarixi

NAZORAT SAVOLLARI
1. Avstriya maktabi va uning asoschilari nazariyalarini tushuntirib bering.
2. Marjinalizm ta’limotiga izoh bering.
3. Kembrij maktabi ta’limotidagi asosiy yangiliklar nimadan iborat edi?
4. A. Marshallning nazariyasi nimasi bilan ajralib turadi?
5. J. B. Klark iqtisodiy nazariyalarining mazmunini tushuntirib bering.
TAYANCH IBORALAR:
Maijinalizm- 
«Iqtisodiy ta’limotlar tarixi»dagi alohida ilmiy yo‘nalishga 
asos solgan ta’limotdir. Uning lug‘aviy ma’nosi «eng yuqori», «chegara» 
demakdir. Bu ta’limot tovar qiymatini ijtimoiy zaruriy mehnat emas, 
uning cheklanganligi, noyobligi, eng yuqori nafliligi yoki «yuqori foyda­
liligi» belgilaydi deb qaraydi.
Subyektiv- 
psixologik tahlil usuli- marjinalizm tayanch nazariy g‘oya- 
sidir, ya’ni iqtisodiy jarayonlarga subyektiv (ayrim subyekt timsolida) 
nuqtayi nazaridan yondashuv. Iqtisodiyotda odamning iste’mol ne’matlariga 
baho berishda ratsional (o‘z shaxsiy manfaatidan kelib chiqib) yondashuvi.
«Eng yuqori foydalilik», «yuqori naflilik»- 
Avstriya maktabining siyosiy 
iqtisodga olib kirgan yangi iboralari. Bunga ko‘ra tovarlar va xizmatlarning 
bosh xususiyati ularda gavdalangan qiymat emas, balki ulaming foyda- 
liligidir, ehtiyojlaming qondirishdir. Tovarning nafliligi, uning chegarasini 
iste’molchining subyektiv bahosi belgilaydi, bu chegaradan u nariga 
o‘tolmaydi.
Marshall nazariyasi- 
unda cheklangan naflilik va ishlab chiqarish 
harajatlari nazariyalarini yaxlit bir ta’limotga uyg‘unlashtirish o‘z ifodasini
130

---

topdi. Bahoni belgilanishida na talab, na taklif ustuvorlik qiladi, balki 
ular bab-baravar ahamiyatga ega bo‘ladi. Bozor bahosining shakllanishida 
ularning o‘zaro ta’siri rol o‘ynaydi. U muvozanat narx, cheklangan 
harajatlar g‘oyalarini ilgari surdi.