Q yo‘ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov iqtisodiy ta’limotlar tarixi
Marksizm iqtisodiy ta’limotining tarixiy taqdiri
Yüklə 371,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4. Marksizm iqtisodiy ta’limotining tarixiy taqdiri.
0 ‘tgan asming 90-yillari boshlarida marksizm ta’limoti, uning asosiga qurilgan sotsialistik xo‘jalik tizimi inqirozga yuz tutdi, SSSR va boshqa bir qancha mamlakatlardagi sotsializm tuzumi parchalanib ketdi. Bu mamlakatlar bozor munosabatlariga asoslangan yangi iqtisodiy tuzumga o ‘ta boshladilar. Bu hoi marksizm iqtisodiy ta’limotining tarixiy taqdiri haqida mulohaza qilishga undaydi. Bunday tarixiy voqealikning sodir bo‘lishi obyektiv haqiqatmidi yoki qandaydir tasodifiy bo'ldimi degan savollar o‘rtaga tashlandi. Aslida, marksizm ta’limotining va sotsialistik xo‘jalik tizimining inqirozi tarixiy zarurat va obyektiv haqiqat edi, deyish uchun bugun ilmiy asoslarga egamiz. Zero, ta’limotning o ‘z zaminida tarixiy taraqqiyotga zid keluvchi jihatlar mavjud edi. Bular jamiyatning hukmron sinf-umumxalq mulkiga 119 asoslangan iqtisodiy tizimning yaratilishi, iqjtisodiyotni va butun ijtimoiy siyosiy hayotni yagona kommunistik m afkura bilan boshqarilishi, xususiy mulkning har qanday ko'rinishini inkor etilishi, raqobatchilik muhitining yo‘qotilishi, uning o'miga sotsialistik musobaqa degan munosabatning joriy qilinishi, tovar ishlab chiqarish va t ovar-pul munosabatlarining sotsializm uchun mutlaqo yot deb e’lon qilinishi, tadbirkorlik va ishbilar- monlikka yo‘l berilmaganligi, ma’muriy-buyruiqbozlik va markazlashtirilgan rejalashtirish tizimining qat’iy belgilab qo'yilishi, o‘z imkoniyatiga qaramay boshqa davlatlar ham sotsialistik yo‘lga kiri shlari uchun ularga iqtisodiy yordam berilishi va qo‘llab-quwatlanishi, asossiz ravishda qurollanish poygasida ishtirok etilishi. «AQSH ga yetib olish va undan o ‘zib ketish uchun» kurashga kirishi va boshqalardir. Boshcqacha aytganda, umuminsoniy taraqqiyotga zid keluvchi omillarni asos qilib olinishi jamiyat va davlatning inqiroziga olib keldi.__ To‘g‘ri, sotsialistik taraqqiyotning dastlabki davrlarida mamlakatda biroz iqtisodiy rivojlanish bo'ldi ham. Bu o ‘sishga, asosan, iqtisodiy dastaklar vositasi bilan emas, balki ekstensiv (resurslarni tejamsiz iste’mol qilish) usulidan foydalanish bilan erishildi. Katta fesurslami jalb qilish evaziga og‘ir sanoatning ustuvor rivojlanishiga urg'd berildi, xalq iste’moli tovar- lari va aholiga maishiy xizmat ko‘rsatish sohalariga kam e’tibor berildi. Bu esa aholi moddiy farovonligining o ‘sib bofishiga to ‘sqinlik qildi, sovet xalqining turmush darajasi G ‘arbdagi davlatlardagi turmush darajasidan keskin orqada qolaverdi. Bu, o ‘z navbatida, xalqning tuzumga, davlatning iqtisodiy siyosatiga noroziligini uyg'otayotgan edi. Bulaming hammasi sotsialistik tuzumning, sotsialistik sistemaning barbod bo‘lishiga olib keldi. Bugungi kunda sobiq Ittifoq o‘ramidagi mustaqil davlatlar bozor iqtisodiyotiga asoslangan demokratik jamiyat qurish tomon rivojlanib bormoqdalar. Bozor munosabatlari yo‘li bilan rivojlanish esa umuminsoniy qadriyatlarga va taraqqiyot tendensiyasiga muvofiq keladi. NAZORAT SAVOLLARI 1. Marksizm iqtisodiy ta’limoti qanday tarixiy shart-sharoitlarda vujudga kelgan edi? 2. Marksizm iqtisodiy ta’limotining asosiy jihatlari nimalar edi? 3. «Kapital» asari va unda ilgari surilgan nazariy masalalar nima? 4. Lenin iqtisodiy qarashlarining asosiy jihatlarini tushuntiring. 120 |