Qafqaz Universiteti Materiallar

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1324

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

 

Kehkeşanlar Cömert Nil Kardeşlerin Yeşil Tuna 

 

 

 

Güneşler Sakarya Çil çil kubbeler serpen ordu 

 

 

 

 Yunus Emre Şanlı akıncı Mermerlerin nabzı Tekbir 

 

 

 “Ölümlü yalan” “ölümsüz gerçek”e galiptir. Bu, Necip Fazıl akidesinin de temelini 

oluşturur. 

“Siz, hayat süren leşler, sizi kim diriltecek?  

Kaf dağını assalar, belki çeker de bir kıl!  

Bu ifritten sualin, kılını çekmez akıl” 

“Rabbim isterse, sular büklüm büklüm burulur”ken diriltecek kimsenin olmaması “ha-

yat süren leşler”in zalimliğinin derecesini belirler. 

Şairin “ifrit”i, “ifritten sual”i nefretin ifadesi, çözümsüz kargaşa, cevapsız sorudur. 

Kafdağı, masallardaki hayalî bir yer; ifrit, kötü ve korkunçtur. Yaşanılan bunalımın çö-

zümü Kafdağı’ndadır, imkânsızdır. 

Hayat, anlaşılmazlık, adaletsizlik, çaresizlikten ibarettir. Çıkış yolu Anadolu’dadır. Saf, 

samimi sadece Anadolu imanı kalmıştır. Ancak çevresini onu yok etmek azmindekiler sarmış-

tır. Böyleyken izlenecek “yol”, varlık sahibinin gösterdiğidir; gerisi anlamsızdır. Yaşanan, 

kaderin parçasıdır. Bütün sıkıntılar geride kalacaktır. “Ey örtüsüne bürünen (Habibim)! Kalk 

artık, uyar…”, “Türk Budun ertin, ökün!..” misali. 

“Yüzüstü çok süründün, ayağa kalk Sakarya!..” 

Müslüman Oğuz nesli yeniden şahlanacaktır. 

 

 

СОСТОЯНИЕ ДУХОВНО – НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ 

СТАРШЕКЛАССНИКА НА СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ 

 

Ламия САДИГОВА 

Бакинский Славянский Университет 

[e-mail] 

АЗЕРБАЙДЖАН 

 

Воспитание  как  социальный  институт  обладает  определёнными  составляющими 

элементами и выполняет конкретные функции в общественной жизни людей .Исследуя 

уровень  и  состояние  воспитания  студенческой  молодёжи  на  рубеже XX – XXI века , 

необходимо отметить , что отечественная педагогика и психология добились определ-

ённых успехов . На рубеже XX – XXI веков в Азербайджанской педагогической науке 

сформировались  два  фундаментальных  подхода  научного  обоснования  сущности  вос-

питания , это институциональный и субъективно – личностной .  

В  первом  подходе  т.е  институциональном , сущность  воспитания  с  его  научных 

позиций представляет собой конкретно – историческое явление которое помимо всего 

тесно связанно с социально – экономическим , политическим , культурно – просвети-

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1325

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

тельским  и  образовательным  уровнем  общества . Процесс  воспитания  выполняя 

определённые функции , обладает способностью формирования общества .Результатом 

институционального направления воспитания является уровень воспитанности школь-

ников , как части нашего общества , которая проявляется у них в форме соблюдения об-

щественно – значимых правил и норм поведения и соблюдения уважения к принятым 

законам в обществе . Вместе с тем , институциональные направление оказывает влияние 

не  только  на  культуры  поведения , но  и  на  формирование  их  внутренней  культуры 

которая проявляется в духовно – нравственных отношениях в их мировоззрении , в их 

общении друг с другом и вне воздействия своей ученической группы . 

Субъективно – личностный подход представляет собой социально – педагогичес-

кое  явление , сущность  и  смысл  которого  связанны  с  умением  осуществления  объек-

тивного самооценивания своих действий , своего поведения . Данный подход как про-

цесс воспитания определяется как психолого – педагогический процесс управления са-

мим собой , сопровождаемый педагогической поддержкой со стороны учителей и класс-

ного руководителя . 

Современный  школьник – это  многогранная  личность . Получая большой  объем 

информации по каналам телевидения ,радио , СМИ , интернет и т. п., школьники обла-

дают достаточно большим кругозором , высоким интеллектом творческой способностью 

.  Они  активно  включаются  в  многоуровневое  функционирование , которое  является 

одним из наиболее эффективных свойств адаптивности , особенно в критической ситу-

ации. Исследования подтверждают сохранение основных характеристик современного 

ученика – старшеклассника в окружающем его социуме . Духовность , нравственность 

в  общем  контексте  школьного  воспитания  проявляется  ими  в  нестандартных  для  них 

ситуациях . 

Теория и методология воспитания первого десятилетия XXI века интегрировала в 

свое содержание представленные нами выше контекстные характеристики современно-

го старшеклассника , окружающего его социума , его нравственности , сознания , смыс-

лов , ценностей , мотивации . В интегрированном виде эти факторы и характеристики 

заложены в основу большинства современных концепций воспитания . Она вошла так-

же в концепции базовых учебников " Педагогика " по которому идет профессиональная 

подготовка учительских кадров. 

Школьная  практика  убеждает  в  том , что  процесс  нравственного  развития  уча-

щихся , их духовного обогащения являющиеся стержневым фактором целостного совер-

шенствования личности , как бы распадается на ряд этапов предопределенные возраст-

ными особенностями учащихся , уровнем их знаний , способностью к самостоятельной 

нравственной  ориентации . Объектом  моральной  оценки  учителя  на  любой  стадии 

нравственного  развития  учащихся  являются  прежде  всего  их  поступки  и  поведение , 

так как именно в них проявляется нравственная позиция личности , система ее отноше-

ний. Это не снижает значимости суждений ученика - старшеклассника его высказыва-

ний, вербальных оценок , раскрывающие важный в педагогическом отношении уровень 

моральных  представлений  степень  практического  овладения  основами  духовно – 

нравственной мораль.В школах ставится конкретная задача формирования у учащихся 

высоких духовно – нравственных качеств , строго следовать нормам морали принятым 

в нашем обществе . Постепенно , на основе первоначальных знаний о нравственности , 

а также фактов, событий, явлений окружающей действительности у школьников скла-

дываются  собственные  моральные  представления,  вырабатываются  умение  правильно 

поступать без побуждения , соблюдать нравственные нормы , т.е происходит накопле-

ние опыта нравственного поведения , обогащение нравственных чувств. 

 

 

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1326

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

ПУТИ ПОВЫШЕНИЯ МОТИВАЦИИ К                                     

ИЗУЧЕНИЮ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА 

 

Нигяр ГАСАНОВА 

Бакинский Славянский Университет 

[e-mail] 

АЗЕРБАЙДЖАН 

 

Мотивация играет огромную роль при изучении любого предмета, особенно ино-

странных языков. Среди аспектов, повышающих уровень мотивации, следует выделить, 

прежде всего, постоянно поддерживаемый интерес учащихся к самому процессу овла-

дения  иностранным  языком,  его  результативность,  а  также  использование  различных 

приёмов  обучения,  удовлетворяющих  потребности  учащихся  в  новизне  изучаемого 

материала  и  разнообразии  выполняемых  упражнений.  Использование  разнообразных 

приёмов обучения способствует закреплению языка в памяти, созданию более стойких 

зрительных и слуховых образов, поддержанию интереса и активности учащихся. 

 Эффективность  овладения  иностранным  языком  зависит  не  только  от  стратегии 

обучаемого, но и от стратегии обучения. Максимальный эффект можно достигнуть при 

совпадении  этих  стратегий.  Важным  фактором,  помогающим  достичь  эту  цель,  явл-

яется повышение эффективности педагогического воздействия учителя на учащихся, их 

общения  на  уроке  в  условиях  полной  социально - психологической  совместимости. 

Интерес к предмету и желание овладеть им зависят в большой степени от того, какие 

технологии  используются  учителем.  Существует  много  способов  стимулирования 

учащихся к изучению английского языка: 

1)  создание  специально  разработанной  системы  упражнений,  выполняя 

которые учащиеся ощущали бы результат своей деятельности; 

При  изучении  новой  лексики  по  теме  можно  применять  такие  упражнения  как 

кроссворд, составление истории по картинке. 

2) вовлечение эмоциональной сферы в процесс обучения; 

В этом случае можно использовать жизненные ситуации или придумать историю. 

3) характер педагогических воздействий учителя, в частности наличие стимулов и 

подкреплений; 

4) использование на уроках аудиовизуальных средств; 

Под аудиовизуальными средствами обучения подразумеваются учебные пособия, 

предназначенные для создания иноязычной среды и стимулирования речевой деятель-

ности учащихся, рассчитанные на зрительное, слуховое либо зрительно-слуховое восп-

риятие заключенной в них информации. Это могут быть таблицы, схемы, учебные кар-

тинки, кино- и видеофильмы, презентации, компьютерные программы. 

5) использование личностной индивидуализации; 

Каждый  ребенок  это-личность,  следовательно,  к  каждому  ученику  нужно  подо-

брать индивидуальный подход.  

6) разработка системы внеклассных занятий, усиливающих мотивационную сторо-

ну изучения языка. Необходимо вовлекать детей в постановки спектаклей, сценок и т.д. 

 Также  благодаря  наблюдениям,  можно  сказать,  что  повышение  мотивации  идет 

через: 

-Вовлечение учащихся в самостоятельную работу на уроке; 

Учитель  создает  специальные  упражнения,  в  которых  каждый  ученик  искал  бы 

свое решение. 

-Проблемность заданий и ситуаций; 

Для учеников очень важна связь учебной деятельности с реальной жизненной си-

туацией.  

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1327

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

-Контроль знаний умений и навыков; 

Своевременно проводить контрольные опросы по чтению, говорению, граммати-

ке, аудированию. 

-Использование познавательных игр; 

К повышению мотивации можно отнести нетрадиционные формы урока, обучаю-

щие  и  развивающие  игры,  ролевые  игры,  игровые  ситуации.  Они  позволяют  сделать 

каждый  урок  интересным,  увлекательным,  развивающим  познавательный  интерес, 

творческую, мыслительную активность учащихся, обеспечивают практическую направ-

ленность обучения.  

-Побуждение развития внутренней мотивации учения школьника; 

Внутренняя мотивация определяет отношение школьников к предмету и обеспе-

чивает продвижение в овладении иностранным языком. Человеку нравится непосредс-

твенно  иностранный  язык,  нравится  проявлять  свою  интеллектуальную  активность. 

Если школьника побуждает заниматься сама деятельность, когда ему нравиться говорить, 

читать, воспринимать иностранную речь на слух, узнавать новое, тогда можно сказать, 

что  у  него  есть  интерес  к  изучению  иностранного  языка  и  обеспечены  условия  для 

достижения определенных успехов.  

Овладение иностранным языком – это всегда труд, каждодневный, систематичес-

кий,  упорный.  Приручая  ученика  не  отсиживать  время  на  уроке,  а  активно  работать, 

приучая его регулярно и добросовестно выполнять домашнее задание, мы делаем нечто 

большее, чем способствуем успехам ученика в общении языком.  

 Таким  образом,  при  формировании  положительного  отношения  школьников  к 

предмету  необходимо  учитывать  факторы,  исходящие  из  того,  кого  мы  обучаем,  как 

обучаем и чему обучаем. 

 

 

XIX ƏSRİNSONUXX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ 

NAXÇIVANDAMAARİFÇİLİK İDEYALARININTƏŞƏKKÜLÜ 

 

TalehXƏLİLOV 

NaxçıvanDövlətUniversiteti 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

Qeydedəkki, XIX əsrinsonlarındaedilənislahatlartəhsilə də təsiretmişdir. Çünki, Çarizm 

siyasəti xalq təhsilinin yaradılmasında xalqın tələb və güzəştlərini əməletməkyerinə üsttəbəqə 

nümayəndələrininfikirlərini əməledirdilər. Bunasəbəb çarizmyuxarı təbəqənintəsirlinümayən-

dələrini öztərəfinə çəkməsivə onları qulluqetməyə məcburetməsiidi. Bu şəkildə çarizmsiyasəti 

özadətvə ənənələriniAzərbaycandaolduğukimiNaxçıvanqəzasındadayaymağa çalışırdılar. Belə 

ki, budövrdə çarRusiyası Azərbaycanındigərbölgələrində olduğukimi Naxçıvanqəzasında da 

dövlət məktəbləriaçmağabaşladı. Lakindigərbölgələrdə olduğukimi Naxçıvanqəzasındada 

açılan buməktəblərdə müəllimkadrlarının çatışmazlıqproblemivardı. Bildiyimiz kimi açılan 

hər birdövlətməktəbinininkişafı bacarıqlı  və bilikliyerlimüəllimkadrlarındanasılı idi. Buişin 

öhdəsindəngələ biləcəkuyğunmüəllim, təhsiligörmüş yerlimüəllimkadrları yetişməmişdir. 

Bununbaşqabirsəbəbidə Zaqafqaziyanındigərbölgələrində olduğukimi Azərbaycanda da 

müəllim kadrları hazırlayanhərhansı birtəhsilmüəssisəsinintamformalaşmamasıdır.XIX əsrins 

onu XX əsrin əvvəllərində Naxçıvan, Azərbaycanelmininvə maarifininkişafına böyük töhfələr 

vermişdir. Budövrdə Azərbaycandatəzahüredənmillimaarifçilikhərəkatı Naxçıvandada özünü 

göstərməyə başlamışdır. Sosial-iqtisadi, sosial-mədəniyeniliklərmütərəqqi, demokratik ziyalı-

lar təbəqəsinin formalaşması üçünmünbitzəminyaratmışdır. Yenitiptəhsilmüəssisələrinin təş-

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1328

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

kil nəticəsində dünyəvielmlərinkişafetmiş, müəllimvə  şagirdlərinsayı sürətlə artmağa başla-

mışdır. ÇarrəhbərliyininCənubiQafqazdakı yerlirəhbərlikləribölgəninmüxtəlif  şəhərlərində 

olduğukimiNaxçıvanvə Ordubad şəhərlərində  də yenitipqəzaməktəbləriaçmağı planlaş-

dırmışdır. Lakinbəzisəbəblərdənmüəllimkadralarınınyoxluğunubəhanə edərəkbunuyerinə yetir-

məmişlər. Qeydetməklazımdırki, XIX əsrinsonuXX  əsrin  əvvəllərində Naxçıvanqəzasındavə 

bölgələrində dərslərinkeçirilməsi üçünuyğuntədrisbinalarınınvə məktəblərin maddi imkanları-

nın olmaması Naxçıvandagöstəriləndövrdə maarifintəşəkkülünə mənfitəsirgöstərmişdir. Çün-

ki, budövrdə uşaqlarınrahatdərskeçə bilməsi üçünsanitariyayauyğunbirbinatapmaq çox çətini-

di. Onagörə ki, yeniməktəbbinaları dainşaolunmurdu. Bununbaşlıcasəbəbiisə  məktəb binala-

rının inşası üçün Çarrəhbərliyitərəfindənayrılanvəsaitinazolması  və  şagirdlərdən toplanan 

təhsil haqqınınlazımı  səviyyədə olmaması budövrdə Naxçıvanqəzasında məktəblərin tikil-

məsinə imkanvermirdi. 

Qeydedəkki, əsasən Qafqaz məktəblərinin nizamnaməsindən sonra Azərbaycanınbir çox 

şəhərində olduğukimiNaxçıvanqəzasındavə Ordubad şəhərində ilkməktəblərinaçılması haq-

qında qərar qəbul edildi.  

 

 

XÜSUSİ QAYĞIYA EHTİYACI OLAN UŞAQLARIN TƏHSİL 

İMKANLARININ (ŞƏRAİTİNİN) YAXŞILAŞDIRILMASI 

 

İlahə MƏMMƏDOVA 

150 saylı orta məktəb 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

Bu araşdırmanın mövzusu `Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsil imkanları` 

olaraq müəyyən edilmişdir. Qarşıya qoyulan məqsəd istiqamətində anket sorğusundan istifadə 

edilmiş, həm müəllimlərlə, həm də xüsusi qayğya ehtiyacı olan valideynlərə fərqli suallar əsa-

sında sorğu aparılmışdır. Ümumilikdə 25 sualdan ibarət anket soğrusu təxminən 100`ə yaxın 

müəllim və valideyn arasında keçirilmişdir. Əldə olunan məlumatlar müxtəlif yönləri ilə ana-

liz edilmiş, Xüsusi təhsillə bağlı müəllimlərin və valideynlərin gözü ilə problemlər müəyyən 

edilmiş, çatışmazlıqların aradan qaldırılması istiqamətində həll yolları təklif edilmişdir. Araş-

dırmanını Giriş və ümumi hissəsində Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsili anlayışı, 

əsas məqsədləri, təhsilin keyfiyyətli təşkili baxımından zəruri olan prinsiplər izah edilmiş, 

daha sonra anket sorğusu əsasında müəyyən istiqamətlər üzrə qiymətləndirmələr aparılmışdır.  

Azərbaycanda bu istiqamətdə kifayət qədər işlər görülmş, inkluzif təhsillə bağlı müx-

təlif dövlət proqramları  həyata keçirilimiş, zəruri qanunvericilik bazası formalaşdırılmışdır. 

Ancaq buna baxmayaraq hələ də kifayət qədər çatışmazlıqların da mövcud olduğu müəyyən 

edilmişdir.  

Xüsusi ilə məktəblərdə bu istiqamətdə təhsil apara biləcək ixtisaslı kadrların yetərli sə-

viyyədə olmaması, valideynlərin xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqları ilə düzgün ünsiyyət qu-

ra bilmək və evdə də onların zəruri təlim-tərbiyə işinin düzgün davam etdirə bilmək üçün la-

zım olan bilik və bacarığa sahib olmamaları əsas problemlər olaraq ifadə edilmişdir.  

Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsil ala bilmələri üçün məktəblərdə yetərli mad 

di-texniki bazanın yetərli səviyyədə olmaması da ən çox diqqət çəkən problemlərdəndir.  

Təkliflər: 

1.   Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlarla işləmək üçün mütəxəssis kadrlar hazırlanmalı. 

2.  Sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin təhsilə cəlb olunmasıvə sosial inteqrasiyasının 

vacibliyi barədə maarifləndirmə işiaparılmalıdır. 

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1329

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

3.   Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsildən sonra xüsusi vəziyyətlərinə uyğun 

olaraq yerinə yetirə biləcəkləri iş yerləri olmalı, təhsilləri də bu iş yerlərinə daha tez uyğunlaş-

malarını və uğur qazanmalarını təmin edəcək mahiyyətdə olmalı. İş dünyası subyektlərinə xü-

susi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlara zəruri iş şəraiti yaratmaları və müəyyən nisbətdə belə fərd-

ləri işlə təmin etmələri zərurəti gətirilməlidir.  

4.  Valideynlər arasında maarifləndirmə  işləri aparılmalı, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan 

uşaqları ilə düzgün davranış qaydaları öyrədilməli, bu istiqamətdə  fəaliyyət göstərəm təlim 

mərkəzləri yaradılmalıdır.  

5.  İnformasiya əsrinin tələblərinə uyğun olaraq sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların 

təhsilalma imkanlarının yaxşılaşdırılması ilə yanaşı, onların İKT və elektron resurslardan isti-

fadə bacarıqları artırılmalı, internetə çıxış imkanları yaradılmalı. 

6.  Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uaqların maneəsiz hərəkət etmələrinin təmin edilməsi 

üçü təhsil müəssisələrinin infrastrukturu və nəqliyyat imkanları onların ehtiyaclarına uyğun-

laşdırılmalıdır. 

 

 

ŞAGİRDLƏRİN MƏNƏVİ TƏRBİYƏSİNDƏ                                              

UŞAQ ƏDƏBİYYATININ ROLU 

 

Türkanə RÜSTƏMOVA 

Qafqaz Universiteti 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

İnsan xarakterinintəməli0-7 yaşına kimi formalaşır, sonrakı illərdə isə bu təmələ uyğun 

xarakter bir bina kimi inşa olunmağa başlayır. Bunu nəzərə alaraq gələcəkdə özünə inanan, 

düşüncələrini sərbəst ifadə edə bilən, elmli və tərbiyəli, imanlı, mənəvi dəyərlərinə, millətinə 

bağlı şəxsiyyətlər yetişdirməyimizdə məhz uşaq ədəbiyyatının rolu çox böyükdür.  

Həzrəti Əli bizlərə uşaq tərbiyəsi yolunda əlimizdə məşəl edəcəyimiz bu qiymətli söz-

ləri deyir"Uşaqlarınızı yaşayacağı zamana uyğun olaraq tərbiyə edin". Bəlizaman sürətlə kecir, 

illər ayları, aylar həftələri, həftələr günləri əvəz edir. Uşaqlarımızın necə sürətlə böyüdüklərini 

belə hiss etmirik artıq. Hələ son illərdə inkişaf edən texnologiyalar televizor, internet, komp-

yuter, ağıllı telefonlar, planşetlər, kompyuter oyunları, sosial medya və. s birbaşa həyatımıza, 

uşaqlarımıza təsir edir. Yetişən hər yeni nəsillə əvvəlkilərinarasında yer ilə göy qədər fərq ya-

ranır. Texnologiya həyatımızı dəyişdiyi kimi, fəaliyyətlərimizi də dəyişdi. Uşaqlarımız kitab-

dan çox telefonlara, kompyuter oyunlarına, sosial medyaya, televizoraistiqamətlənir. İlk başda 

valideyinlər olmaqla, məktəb və müəllimlərin ədəbiyyata meyili, kitaba sevgi, hörmətin yara-

dılması, alınması və oxunması sonra da sözümüzlə yox halımız ilə uşaqlara misal olmağımız 

çox vacib məsələlərdən birinə çevrilmişdir.  

Prof. QaraNamazov"Azərbaycan uşaq  ədəbiyyatı" (2007, s. 444) yazır ki, "Uşaq  ədə-

biyyatı-ədəbiyyatın tərkib hissəsi olub, məqsəd və  vəzifəsinə görə 17 yaşına qədər müxtəlif 

oxucu qruplarının təlim, təhsil və əxlaqi-estetiktərbiyyəsinə yönəldilən bədii əsərlərə deyilir. 

Onun fikrincə uşaq ədəbiyyatının başlıca vəzifəsi böyüməkdə olan nəslin etik və estetik tər-

biyəsinə istiqamət verməkdir. Dil, uşaq kitablarının məzmununda başlıca amildir. Bu gün bə-

şəriyyətin ən yeni kəşflərini elmə bələd olan qələm sahibləri aydın, anlaşıqlı hekayələr vasitə-

silə yeniyetmələrə öyrətməlidirlər. Uşaq əsərləri öyrədir, inkişaf etdirir, tərbiyələndirir-estetik 

məktəb rolunu oynayır. Eyni zamanda ciddi əxlaqi-pedaqoji mahiyət daşıyır. Buna görə  də 

balacalar üçün yazmaq böyüklər üçün yazmaqdan daha çətindir".  

"Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı" ( 2013, s. 511) adlı kitabında Bilal Həsənli bildirmişdir 

ki, "Uşaq ədəbiyyatı qüdrətli tərbiyyə vasitəsidir. Məlumdur ki, ədəbiyyatsözünün ədəb, məri-

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1330

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

fət, incəlik, zəriflik mənasını bildirməsi onun tərbiyəvi mahiyyətini ifadə edir. Ədəbiyyatın in-

sanşünaslıq , mənəviyyat dərsliyi adlandırılması da onun gənc nəslin təlim-tərbiyəsində, inki-

şafında təsirli vasitə olduğunu göstərir".  

Şair, tədqiqatçı Qəşəm Nəcəfzadəyə görə:"Azərbaycan müasir uşaq ədəbiyyatında çatış-

mayan ən əsas məqamlar uşaq təfəkkürünün, uşaq duyumunun olmamasıdır, uşaqların böyük-

lər kimi danışdırılmasıdır. Həmçinin süni vətənpərvərlik hisləriylə kütləvi uşaq obrazlarının 

yaradılmasıda bu sıraya aid problemlərdəndir".  

Prof.  Əjdər Ağayevisə "Təməldən  əmələ" adlı kitabında (2009, s. 328) uşaqlar təkcə 

fantastik xəyallarla deyil, texnoloji reallıqlarla yaşadıqları bildirir. Bugünün uşaqlarının həya-

tı, romantikası, düşüncələri, marağı həyatın özü qədər yenidir, cəlbedicidir. Uşaq yazıcılarının 

bir təşkilatda birləşməsinə, məqsədyönlü, planlı, təsirli fəaliiyyət göstərməsinə ehtiyac vardır. 

Bu gün yaranan uşaq  əsərlərivahid bir mərkəzdətoplanmadığına görə lazımınca yayılmır, 

uşaqlar onlardan xəbərsiz qalırlar. Bu gün həm də qloballaşma dünyanın tələbləri uşaq ədə-

biyyatının yayılmasında özünü göstərməlidir.  

Bütün bunları nəzərə alaraq aparılan tədqiqatda dövrümüzəuyğun olaraq, uşaqları ədəbiy-

yata cəlb etməyin yolları,  şagirdlərin uşaq kitabı oxumağa meylləri, oxuduqları kitablarda 

diqqət etdikləri mənəvi tərbiyə məsələləri, mənəvi tərbiyənin nədən ibarət olduğu və şagirdlər 

mənəvi tərbiyyə dedikdə nə başa düşdükləri və. s bu kimi məsələlər araşdırılmışdır.  

Sorğu şəklində keçirilən anketdə uşaqlara gündə və həftədə neçə səhifə kitab oxuyurlar, 

oxumurlarsa niyə oxumurlar, oxuduqları kitablarda hansı mənəvi dəyərlərə üstünlük verirlər, 

hansı  mənəvi dəyərlərin unudulduğunu düşünürlər, hansı mövzulu kitablar onları  cəlb edir, 

kitabla ilk tanışlıqları nə vaxt olub, müəllimləri kitab oxuyurmu və. s olmaqla 40 sual veril-

mişdir. Sorğu Sumqayıt şəhərində "Nizami Gəncəvi"adına lisey, "İstedad" liseyi, "Təbiət Elim-

ləri Təmayüllü Gimnaziya", "15N"-li orta məktəb, "5N"-li orta məktəb və "23N"-li orta mək-

təbdə keçirilmişdir. Hər bir məktəbdən 70 şagird olmaqla, ümumi 420 şagirdin fikirləri alın-

mışdır. Sorğuda verilən suallar pedaqoq və psixoloqlarındəyərləndirməsindən sonra anketlərə 

daxil edilmişdir. Nəticələr SPSS 13 (Statistical Package Program for Social Sciences) statisti-

ki proqramda qruplaşdırılaraq qrafik şəkildə ümumiləşdirilib. Sorğunun nəticəsində şagirdlə-

rin kitabla ilk tanışlıqlarının məktəbə başlama yaşı ilə eyni olduğu, məktədə dərslərin çoxlu-

ğunun digər  ədəbiyyatdan faydalanmalarına imkan vermədiyi, halallıq, xeyriyyəcilik kimi 

mənəvi dəyərlərin unudulduğunu düşündükləri bəlli olmuşdur. Bu və digərnəticələr məqalədə 

daha geniş şəkildə araşdırılıb və verilmişdir.