Qarori yong‘in xavfsizligi qoidalarini tasdiqlash to‘G‘risida

20-bob. Elektr payvandlash ishlariga qo‘yiladigan yong‘in xavfsizligi talablari
231. Binolarda elektr payvandlash ishlari faqat havo almashish imkoniga ega bo‘lgan xonalarda amalga oshirilishi lozim.
232. Yong‘in xavfi ehtimoli bor xonalarda payvandlash ishlarini bajarish joyi yonmaydigan to‘siq bilan himoyalangan bo‘lishi va to‘siqning balandligi kamida 2,5 m, to‘siq va pol orasidagi masofa esa — ko‘pi bilan 5 sm ga teng bo‘lishi kerak.
233. Payvandlash ishlari bajariladigan xonalardagi pollar yonmaydigan materiallardan yasalgan bo‘lishi zarur.
234. Rezervuarlar, qozonxonalar va metall qurilmalarining boshqa yopiq bo‘shliqlarida, payvandlash qurilmasi yassi singan paytda payvandlashni o‘chiradigan maxsus moslama bilan jihozlangan bo‘lsa, bunda o‘chirilish paytidagi vaqtning kechikishi esa 0,5 sec dan oshmasa yassi payvandlashga ruxsat etiladi.
235. Qo‘lda payvandlash qurilmasi rubilnik yoki kontaktor (payvandlash toki manbaini taqsimlovchi sex tarmog‘iga ulanish uchun), saqlagich (birlamchi zanjirda) va payvandlash tokining miqdorini ko‘rsatuvchi asboblar (tok regulyatoridagi ampermetr yoki shkala) bilan ta’minlangan bo‘lishi zarur.
236. Elektr payvandlash kabellari (elektr simlari) kislorod o‘tuvchi quvurlardan kamida 0,5 m masofada, atsetilen va boshqa yonuvchi gazlar quvurlaridan esa kamida 1 m masofada o‘tgan bo‘lishi lozim. Ba’zi hollarda, kabel himoya metall quvurga o‘ralgan taqdirda, belgilangan masofalarni ikki baravar kamaytirishga ruxsat beriladi.
237. Elektr payvandlash ishlarini bajarayotganda manbaga payvandlanadigan ish qismidan qaytib keladigan sim faqat izolatsiya qilingan sim bilan amalga oshiriladi va izolatsiya sifati jihatidan elektrod ushlagichga ulangan to‘g‘ridan to‘g‘ri simga mos kelishi kerak.
238. Qaytish simi sifatida ichki temir yo‘llar, nollash yoki erga ulash qurilmalari hamda binolarning metall konstruksiyalari, kommunikatsiyalar va texnologik uskunalardan foydalanish taqiqlanadi. Payvandlash jarayoni ikkita simdan foydalangan holda amalga oshirilishi lozim.
239. O‘ziga o‘zi payvandlanadigan har qanday profilning temir shinalari, payvandlash plitalari, stellajlar va konstruksiyalar, payvandlash oqimi manbai bilan payvandlanadigan ish qismini bog‘laydigan qaytish simi bo‘lib xizmat qilishi mumkin, agar ularning kesishmasi isitish sharoitida payvandlash tokining xavfsiz oqimini ta’minlasa.
Qaytish simi sifatida ishlatiladigan alohida elementlar orasidagi aloqa juda ehtiyotkorlik bilan amalga oshirilishi kerak (murvat, qisqichlar yoki tutqichlardan foydalangan holda).
240. Agregat va ishga tushirish moslamalarini tozalash har kuni ish tugaganidan keyin amalga oshirilishi lozim. Payvandlash uskunalarini ta’mirlash ishlari rejali-ogohlantiruv ta’mirlashni amalga oshirish rejasiga muvofiq bajarilishi kerak.
241. Payvandlash quvvat manbaini sexning taqsimlash tarmog‘iga ulash uchun istalgan markalardagi simlaridan foydalanishga ruxsat etilmaydi. Istisno tariqasida quvvat simlari sifatida mustahkamlangan izolatsiya va mexanik shikastlanishdan himoya qilingan simlardan foydalanish mumkin.
242. Elektrodga elektr tokini yetkazib berish uchun o‘rta darajadagi sharoitlarga mo‘ljallangan himoya shlangidagi izolatsiyalangan bukiluvchan simlardan foydalanish kerak. Egiluvchanligi kam bo‘lgan simlardan foydalanganda ularni elektrod ushlagichga egiluvchan shlang simidan yoki uzunligi kamida 3 m bo‘lgan simdan yasalgan uzatma orqali ulash lozim.
243. Elektr simlari va payvandlash moslamalari yonishining oldini olish maqsadida simlarni ularning kesimini oqim qiymati va ish kuchlanishining qiymati bo‘yicha izolatsiyalash zarur, shuningdek, nominal tok ruxsat etilgan chegaralari elektr saqlagichlarning eruvchan o‘rnatmalari to‘g‘ri tanlanishi kerak.
244. Izolatsiyasiz yoki izolatsiyasi shikastlangan simlardan, qo‘lbola elektr saqlagichlar va talab etiladigan miqdordagi payvandlash toki o‘tishini ta’minlab bermaydigan simlardan foydalanish taqiqlanadi.
245. Payvandlash simlarini presslash, payvandlash, kavsharlash bilan yoki maxsus qisqichlar yordamida bir-biriga ulash lozim. Elektr simlari elektrod ushlagichga, payvandlanadigan buyumga va payvandlash apparatiga shaybalarni qo‘yib boltlar bilan mahkamlangan misdan yasalgan kabel uchliklari yordamida ulanishi lozim.
246. Payvandlash apparatlari, taqsimlovchi shchitlar va boshqa uskunalarga hamda payvandlash ishlari olib borilayotgan joyga ulangan simlar ishonchli izolatsiyalangan, kerakli joylarda yuqori harorat ta’siridan, mexanik shikastlanishlardan va kimyoviy ta’sirlardan himoyalangan bo‘lishi kerak.
247. Yong‘in xavfi mavjud bo‘lgan bino va inshootlarda elektr payvandlash ishlari olib borilayotganda payvandlanayotgan buyumdan tok manbaigacha o‘tkazilgan qaytish simi izolatsiyalangan bo‘lishi hamda uning izolatsiyasining sifati elektrod ushlagichga ulangan to‘g‘ri sim izolatsiyasining sifatidan past bo‘lishi lozim.
248. Qo‘lda payvandlash uchun mo‘ljallangan elektrod ushlagichlar payvandlashda vaqtinchalik uzilishlar yuzaga kelganda yoki ustiga temirli buyumlar tushib ketganda uning qobig‘i payvandlanayotgan detal bilan qisqa tutashib ketishiga yo‘l qo‘ymaydigan konstruksiyaga ega bo‘lishi lozim. Elektrod ushlagichning dastasi yonmaydigan dielektrik yoki issiqlik o‘tkazmaydigan materialdan yasalgan bo‘lishi zarur.
249. Payvandlash uchun qo‘llaniladigan elektrodlar payvandlash tokining nominal (belgilangan) miqdoriga muvofiq bo‘lishi lozim.
Payvandlash jarayonida elektrodlar almashtirilganda ularning qoldiqlari payvandlash ishlari bajariladigan joyda o‘rnatiladigan maxsus metall qutiga tashlanishi kerak.
250. Elektr payvandlash uskunasi har doim erga ulangan bo‘lishi kerak. Asosiy elektr payvandlash uskunalarini erga ulashdan tashqari payvandlash moslamalarida to‘g‘ridan to‘g‘ri payvandlash transformatorining mahsulotga boradigan ikkilamchi o‘ramasi (qaytish simi) ulangan terminalini bevosita erga qo‘yish kerak.
251. Ochiq havoda o‘rnatiladigan payvandlash generatorlari va transformatorlari hamda ularning barcha yordamchi asbob-uskunalari yopiq yoki himoyalangan shaklda ishlangan, zaxni o‘tkazmaydigan izolatsiyaga ega bo‘lishi hamda yonmaydigan materiallardan qurilgan bostirma ostida o‘rnatilishi lozim.
252. Payvandlash agregati alohida qismlarining (transformatorlar, podshipniklar, cho‘tkalar, ikkilamchi zanjir kontaktlari va shu kabilar) qizish harorati 75 °C dan yuqori bo‘lmasligi lozim.