Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

11. INJЕNЕRLIK MЕLIORATSIYАSI ASOSLARI
11.1. Melioratsiya tushunchasi
Melioratsiya (lot. melioratio – yaxshilash) deganda ma‘lum maydondagi ekinlardan muttasil yuqori hosil olish maqsadida shu maydonning noqulay tuproq, gidrogeologik va mikroiqlim sharoitlarini yaxshilash tushuniladi. Melioratsiyaning ko’plab tur va tarmoqlari mavjud. Masalan, agrotexnik melioratsiya, o’rmon-texnika melioratsiyasi, gidrotexnikaviy melioratsiya, suv xo’jaligi melioratsiyasi, iqlim melioratsiyasi, sug’orish melioratsiyasi, zax qochirish melioratsiyasi, madaniy-texnik melioratsiya va boshqalar.

Tuproqda nam yetishmaganda unga suv berish va suvni dala bo’yicha bir tekis taqsimlashdan iborat tadbirlarni sug’orish melioratsiyasi amalga oshiradi. Tuproqning unumdorligini oshirish maqsadida unga o’simliklar uchun qulay nam tartibotini va u bilan bog’liq bo’lgan havo, tuz hamda oziq moddalar tartibotlarini vujudga keltirish, shuningdek, tuproqdagi ortiqcha namlikni qochirish tadbirlari majmui bilan zax qochirish melioratsiyasi shug’ullanadi.

Yangi yerlarni o’zlashtirish va tuproq unumdorligini oshirishga yo’naltirilgan tadbirlar tizimi madaniy-texnik melioratsiya deb ataladi. O’rmon-texnika melioratsiyasi muayyan joyning iqlimini o’zgartirish maqsadida chakalakzor va o’rmonlar yaratish, cho’l o’simliklarini ko’paytirib, dehqonchilikka zarar yetkazuvchi qum ko’chmalarini to’xtatuvchi, qorni va nam zahiralarini saqlab qoluvchi va sh.o’. boshqa tadbirlar bilan shug’ullanadi.

Injenerlik tadbirlaridan foydalanish orqali noqulay tabiiy sharoitlarni yaxshilash, ya‘ni sug’orish va suv chiqarish shaxobchalarini qurish, sizot suvlarini chiqarib tashlash uchun zax qochiruvchi hamda tog’ etaklarida selga va toshqinga qarshi inshootlar qurish kabi tadbirlar gidrotexnikaviy melioratsiya deb ataladi. Sug’orish va zax qochirish melioratsiyasining barcha injenerlik yechimlari va tadbirlari bir vaqtning o’zida gidrotexnikaviy melioratsiyaning ham tadbirlari bo’lib hisoblanadi.