Qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pulatov jamshid abdumajitovich sportchilarni


 Sportchilarni psixologik tayyorlash



Yüklə 1,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/90
tarix05.05.2023
ölçüsü1,96 Mb.
#108121
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   90
e6188a6cf2bf964a3de7157b7ed01765 Sportchilarni psixologik tayyorlash

2. Sportchilarni psixologik tayyorlash. 
 
Psixologik tayyorgarlik bu – pedagogik jarayon bo‘lib sportchini 
ahloqiy-irodaviy sifatini еtuk sportchi shaxsi sifatida tarbiyalashga 
yo‘naltirilgan jismoniy sifatini rivojlanishi va irodaviy hususiyati 
harakterini tarbiyalashga o‘zaro bog‘liqdir. Iroda xuddi mushakday 
faqatgina ob’ektiv va sub’ektiv qiyinchiliklarni еngib o‘tish natijasida 
harakat faoliyatini namoyon qilish jarayonida rivojlanadi. Bu qiyinchiliklar 
murakkab texnik o‘yin usullarini zaruriyatdan egallash charchashni еngib 
o‘tish, o‘zini tuta bilish emotsional holatini boshqarish, murakkab sport 
yakka kurashishi qiyin sharoitda yuqori ish qobiliyatini saqlashdan 
iboratdir. Shunday qilib jismoniy yuklama iroda chiziqlarini o‘ziga
xosligini shakllantirish vositasi hisoblanadi. Irodaviy sifatini o‘ziga xosligi 
shundaki, ular faoliyat ko‘rinishida namoyon bo‘lib, rivojlanishdan kelib 
chiqadi. Shu еrda sharoitni yaratish zarurki, bunda harakterini kuchli 
tomonlari rivojlanadi va mustahkamlanadi. U еrda bir qarorga kelishlik,
jasurlik, o‘zini tuta bilishlikni namoyon qilish zarur. 
Shuni yodda tutish kerakki, bolalarga ta’sir ko‘rsatish ostida 
emotsional qo‘zg‘alishni tez-tez nazorat qiladi, ayrim vaqtda o‘ylamasdan 
hal etish ko‘pincha bu o‘yin tayyorgarligini va texnikasini еtarli 
bo‘lmasligi natijasida bo‘ladi. O‘z-o‘zini nazorat qilish va tezda fikrlash, 
tajriba oshirilgan yuklamani bajarish jarayonida amalda orttirilgan bilim 
bilan o‘tadi. Psixologik tayyorgarlik jarayoni umumiy tayyorgarlikka
(asoslovchi tarbiya, muntazam ravishda shug‘ullanishga undashga, harakat 
malakalarini takomillashtirishga, qiyinchiliklarni еngib o‘tishga) va
musobaqalarga tayyorlash, qachonki bir necha musobaqalarda yoki ushbu 
musobaqada qarshi kurashishga eng yuqori psixologik tayyorgarlikni 
yaratish bo‘yicha ish o‘tkaziladi. 
Ahlokiy va irodaviy sifatni tarbiyalash bu mafkuraga qat’iy ishonch, 
jamoatchilik, vatanparvarlik va irodaviy sifatni shakllantirishni bir butun
jarayonidir: jasorat, jur’atlilik, tirishqoqlik, o‘zini puxta bilish. 
Bolalar bilan ishlashda qiyinchiliklarni еngib o‘tishda ongli 
munosabatda bo‘lish asosida ularni muntazam trenirovka mashg‘ulotlarga
qatnashtirish juda muhim. Aniq misollarga asoslangan har kunlik 
tushuntirish ishlari esa yaxshi natijalarga olib kelishi mumkin. Bola uchun 
irodani rivojlantirishni eng yaxshi vositasi qiyinchiliklarni еngib o‘tish 
charchashga qarshi kurashish mashqi xizmat qiladi, shuningdek o‘quv 


12 
o‘yinlari va musobaqalar xarakterni qat’iyligi, jur’atliligi, tirishqoqligi va 
qat’iy turishida zarurat tug‘ilganda namoyon bo‘ladi. 
Bolalardagi jasorat va jur’atlilik tez-tez emotsional momentlarni 
asoslaydi va logik dalil-isbot kuchini namoyon qilmaydi, balki bolani
sezgi tezligini qamrab oluvchi kuchdir. Hattoki ayrim vaqtda o‘yin 
usullarini trenirovkada, musobaqada, bajarishga qo‘rqadi, o‘yinni 
emotsional holatida ta’sir qilishi ostida ko‘proq muvaffaqqiyatli bajaradi. 
Shuning uchun o‘qituvchi yosh sportchilarni tayyorlashda, o‘yin 
harakatini tahlil qilishda ma’lum daqiqani sezgirlik bilan namoyon qilishi 
kerak. Psixologik tayyorgarlikni ahamiyati qo‘yidagi uslublar bilan amalga 
oshiriladi: 
– qiyinchiliklarni еngib o‘tish bo‘yicha mashq uslubi; 
– zarur bo‘lgan psixologik holatda sportchilarni to‘g‘rilash maqsadida 
mashqqa to‘g‘irlash uslubi; 
– ideomotor mashqini kelgusi harakat faoliyatini aniqlashtirish va fikran 
o‘ziga qabul qilish, qayta ishlab chiqishga imkon beradigan usul; 
– bo‘lajak faoliyatga tayyorlash va mashq yordamida zo‘riqishni 
pasaytirish bilan imkon beradigan mashg‘ulotni boshqarish uslubi; 
– bolalar bilan ishlashda irodaviy sifatni tarbiyalash bo‘yicha asosiy 
tavsiyalar: 
a) irodaviy zo‘r berishni namoyon qilish bo‘yicha vazifani tushunarli, aniq 
qo‘yish shart, shug‘ullanuvchilarni imkoniyatlariga har doim mos kelishi 
kerak.
b) topshirilgan vazifalarini o‘z vaqtida aniq bajarishga erishish; 
v) mashg‘ulotda jismoniy yuklamani bajarishga faol munosabatni
shakllantirish, musobaqada berilgan ko‘rsatmani o‘z vaqtida bajarishga 
erishish; 
g) dam olish va mehnat rejimiga rioya qilishga jismoniy va texnik-taktik
tayyorgarligidagi o‘zini kamchiliklarini bartaraf qilish ustida ishlashga 
shug‘ullanuvchilarni majbur etish; 
d) o‘yinda mo‘ljallangan ko‘rsatmani tayyorlashda, belgilangan rejalarni 
amalga oshirishda, shug‘ullanuvchilarda o‘zlarining kuchlariga ishonch 
hosil qilishni yaratish yoki shakllantirish. 
Binobarin, boksda psixologik tayyorgarlik muhim ahamiyat kasb etadi. 
Ringda muvaffaqqiyat qozonish uchun asosiy omil hisoblanadi. Boks 
jismoniy kuch talab etuvchi Olimpiada o‘yinlarining sport turi sanaladi va 
bokschi ringda nafaqat ko‘p energiya sarflaydi, balki raqib tomonidan ijro 
etiladigan asab buzar harakatlar bokschini chalg‘itishi mumkin, shuning 
uchun ham psixologik tayyorgarlikka ehtiyoj seziladi.


13 

Yüklə 1,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   90




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin