Qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pulatov jamshid abdumajitovich sportchilarni
Yüklə 1,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- L.S.Tursunov
|
UO‘K 159.9:796.071(075) KBK 88 P 99 Ushbu o‘quv qo‘llanma O‘zbekiston Respublikasi Jismoniy tarbiya va sport vazirining 2019-yil 10-iyundagi 1072-sonli buyrug‘i bilan nashrga tavsiya etilgan. ISBN 978-9943-7292-2-3 J.A.Pulatov, G. Yeldasheva, 2021 «UMID DESIGN» nashriyoti, 2021 Taqrizchilar: F.Xo‘jayev – “Jismoniy tarbiya, sport mashg‘uloti nazariyasi va uslubiyati” kafedrasi professori, p.f.n., professor. L.S.Tursunov – O‘zMU “Ijtimoiy fanlar fakulteti” Psixologiya kafedrasi dotsenti, p.f.n., dotsent. 3 KIRISH Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirishga yo‘naltirilgan keng ko‘lamli ishlarni amalga oshirish bugungi kunimizning dolzarb muammolaridan biri bo‘lib sanaladi. Shu maqsadda O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti Shavkat Mirziyoev 2017-yil 3-iyundagi, PQ- 3031-sonli qarori jumladan, “Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi” hamda 2018-yil 5-martdagi “Jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF–5368-sonli Farmonida mamlakatda aholini ayniqsa yosh avlodning jismoniy tarbiya va ommaviy sport bilan muntazam shug‘ullanishi uchun zamon talablariga mos shart- sharoitlar yaratish, iqtidorli sportchilarni saralab olish maqsadli tayyorlash ishlarini tizimli tashkil etish borasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirish vazifasi yuklatildi. Bu esa O‘zbekistonda jismoniy tarbiya va sportni ommalashtirish aholi, ayniqsa, yoshlar o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish uchun zarur shart-sharoitlar va infratuzulmani yaratish, mamlakatning xalqaro maydonlarida munosib ishtirok etishini ta’minlash borasida izchil chora-tadbirlarni ishlab chiqish lozimligini belgilab beradi. Mazkur vazifalar ijrosini ta’minlashda bolalar va o‘smirlar sport maktablarida еtishib chiqayotgan yosh sportchilarni psixofiziologik jihatdan tayyorlash, dastlab sport maktablarida bolalarni qabul qilishda psixologik-pedagogik tashxisdan o‘tkazish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu boradagi asosiy talablardan biri – kadrlar tayyorlashda sifat darajasini yaxshilashdir. Trener-o‘qituvchi bu kasbning ma’suliyati juda yuqori bo‘lib yosh sportchilarni bolalar-o‘smirlar sport maktablariga bolalarni qabul qilinganidan boshlab ularni jismoniy sifatlarini, ahloqiy, ma’naviy fazilatlarini va psixologik jihatdan tayyorlash jarayonlarida muhim o‘rin tutadi. Ushbu “Sportchilarni psixologik tayyorlash” nomli o‘quv qo‘llanma orqali sport psixologiyasi haqida umumiy tushuncha, sportchilarni sport turlariga qabul qilish, saralash va ularni individual psixologik xususiyatlari temperament, xarakter, qobiliyat, iqtidor, bilish jarayonlari sezgi, idrok, xotira, tafakkur jarayonlarini rivojlantirish hamda psixologik-pedagogik tashxis metodikalar, psixotrening mashg‘ulotlar asosida psixokorreksiya ishlarini amalga oshirish jarayonlariga qaratilgan. Trenerlik faoliyatiga o‘tgan mutaxassisga oson emas, u mustaqil ravishda murakkab qarorlar qabul qilish, o‘z kuchini baholashi, xabardorlik chegaralarini aniqlashi lozim. Shunga muvofiq bugungi kunda trener- 4 o‘qituvchiga qo‘yiladigan psixologik talablarda unda pedagogik qobiliyatga ega, tajribali , majburiyatlar diapozonini amalga oshiruvchi va qo‘yilgan vazifalarni hal qiinadigan еtakchi shaxs bo‘lishi lozim. Trener-o‘qituvchi yosh sportchilar bilan mashg‘ulotlarni amalga oshirish bilan birga vaqti-vaqti bilan psixologik treninglarni ham amalga oshirib kelishi lozim. Bu esa sportchilarni jismoniy sifatlarini ham rivojlanishida muhim omil bo‘lib xizmat qiladi. Trener bu jamoa bilan ishlaydigan shaxs hisoblanadi. Sport mashg‘ulotlarini samarali o‘tishi uchun trenerdan katta mahorat talab etiladi. Trener har tomonlama rivojlangan, rejalashtirish, tashkillashtirish, muloqot tajribasiga, tinglash qobiliyatiga ega bo‘lishi kerak. Sport psixologiyasida malakali trenerga ega bo‘lishi lozim bo‘lgan psixologik sifatlarga quyidagilar kiritilgan: – har qanday vaziyatdan chiqa oladigan; – malakali kasbiy tayyorgarlikka ega; – guruhda sog‘lom psixologik iqlimni yarata oluvchi; – muammoli vaziyatlarga aralasha oluvchi va ulardan chiqa oluvchi; – muammo еchimini birgalikda topish taktikasiga hamda yuksak mahoratga ega bo‘lishi lozimligi belgilab berilgan. Trener-o‘qituvchining amal qilishi lozim bo‘lgan bir qator qoidalari ham mavjud: – guruhning har bir a’zosiga yordam berish zarur; – har bir ishtirokchini qiynayotgan savolga uning qadriyatlar tizimiga mos keluvchi javobni topishga ko‘maklashish zarur; – trener sportchilarga yuklamaga zid “bosim” o‘tkazmasligi lozim; – trener sportchilarni qobiliyatlarini ko‘ra olishi va ajrata bilishi kabi kasbiy mahoratga ega bo‘lishini taqozo etadi. Yuqoridagilar bilan bir qatorda yana shuni ham hisobga olish kerakki, jamoani boshqarayotgan trener-o‘qituvchi shaxslar bilan ishlaydi har bir sportchi o‘ziga xos individuallikka ega bo‘lishi bilan birga o‘ziga xos qadriyatlar tizimiga ham egadir. |