QəDİm miSİrda dərmanşÜnasliq

HEYVAN MƏNŞƏLİ MƏHSULLARDAN ALINAN DƏRMANLAR
Kərtənkələ qanı, donuz dişləri, donuz qulağı şirəsi, qoxulu ət, qoxulu don, qaz və müxtəlif heyvan yağları, süd, eşşək dırnaqları, müxtəlif heyvanların, o cümlədən insan, meymun, pişik və itlərin müxtəlif nəcislərindən istifadə edilmişdir. Bal isə Qədim Misirdə bağırsaqları yumşaldıcı təsiri ilə yanaşı, yaralara qarşı istifadəsinə görə də məşhur idi. Azyaşlı uşaqlara qayğı göstərildiyi Misirdə diş çıxararkən hiss edilən ağrıları aradan qaldırmaq üçün bişmiş siçanlardan istifadə edilirdi. Eyni müalicə üsulu sonralar Qədim Yunanıstanda, Romada və XVI əsrdə tətbiq edilmişdir. Əsrdə İngiltərədə tapıldı. Bu arada Qədim Misirin ilk dövrlərində süd dişlərində çürük yox idisə, yeni imperiya dövründə kariyes görünməyə başladı. Bunun həmin dövrdə dəbdəbəli yaşamağın təsirindən qaynaqlandığı düşünülür.


MİNERAL DƏRMANLAR
Dəmir, qurğuşun, sink, maqnezium oksidi, mis sulfat və nəhayət, tar, selitra, zəncəfil, palıd, duz, qiymətli daşlar və s. istifadə olunurdu. Hearst Papirusunda verilən dərmanlar arasında dəridəki yaraların üzərinə duz qədər kiflənmiş çörək və ya kiflənmiş cır-cındırın qoyulması məsləhət görülür ki, bu da günümüzün penisilin müalicəsini xatırladır. Orta Asiyadakı uyğur türkləri də eyni məqsədlə kiflənmiş pendirdən istifadə edirdilər.

QƏDİM MİSİRDƏ TOKSİKOLOGİYA
Qədim misirlilər öz torpaqlarında zəhərli ilan və əqrəblər haqqında ağıllı müşahidələr aparırdılar. Növlərin təsvirləri, dişləmələrinin təsiri, müalicə üsulları və proqnozlar yaxşı sənədləşdirilmişdir. Onlar təcrübə yolu ilə bir çox bitkilərin toksikliyini kəşf etmişdilər. Misirlilər tərəfindən göz boyası və tuş üçün istifadə edilən qurğuşunun toksikliyi tanınmadı. Qədim misirlilər təbiət hadisələrinin incə müşahidəçiləri idilər. Bu müşahidələri dinə, siyasətə və sehrə dair inanclarına daxil etmək bacarığı onların mədəniyyətinin yüz illər boyu sağ qalmasında mühüm amil idi. “Maat” dünyadakı şeylərin düzgün nizamlanması üçün onların termini idi.

Şəkil 42. Sağlamlıq cippusu. Təhlükəli heyvanlarla (timsah, əqrəb, şir, çöl və gürzə) işləyərkən. Cippusun arxası tanrıları çağıran dualarla örtülmüşdür.
Əqrəb kral sarkofaqlarının mühafizəçilərindən biri olan ilahə Selket idi. Ən azı on qoruyucu tanrı və ilahə ilan başları ilə təsvir edilmişdir. Məsələn, padşah kobranı özünə himayədar etdi. Buynuzlu gürzə həm erkək, həm də dişidir və "f" hərfi üçün heroqlif sözü idi.
Papirusdakı reseptlərdən də aydın olduğu kimi, bitki mənşəli (akasiya, razyana, ardıc, tikan, xurma, yovşan, qatran, zəfəran, sarımsaq, soğan), heyvan (təzə və ya qurudulmuş qan, orqanlar) və mineral (dəniz duzu, selitra, bluestone, alum) maddələrindən istifadə edilmişdir. Dərmanlar əsasən sadə idi. Birləşdirilmiş dərmanların bəzilərində inqrediyentlərin miqdarları açıq şəkildə göstərilib və onların necə hazırlanacağı ətraflı izah edilib. Dərmanlar toz halına gətirilir və çörək xəmirinə və ya pivə, xurma şərabı və ya süd kimi mayelərə verilirdi. Süpozituarlardan düz bağırsaq və vajina xəstəlikləri üçün istifadə olunurdu. Bu məlumat bizə əczaçılığın Misirdə bir ixtisas olaraq mövcud olduğunu göstərir. Müalicədə istifadə edilən maddələrin əksəriyyətinin təsirli olduğu müəyyən edilmişdir.