QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

Asılı hissəciklərin sağlamlığa təsiri. Bu təsir geniş spektrli bioloji effektlər şəklində: oskürəyin tezliyinin, 

---

 

159

yuxarı  və  aşağı  tənəffüs yollarının digər simptomlarının artmasından başlayaraq, bronxial astmanın 

gərginləşməsi, bronxit xəstəlikləri hadisələrinin çoxalması, tənəffüs orqanlarının və ürək-damar xəstəliklərindən 

ölüm hallarının artmasına qədər təzahür olunur.  

AH

10

 (aslıı hissəciklərin) hissəciklərin qısamüddətli – 24 saat təsiri hər  10 mkq/m

3

 PM

10

 üzrə 0,8% (0,5-

dən 1,6%-ə  qədər) sutkalıq ölüm dərəcəsinin artmasına səbəb olur. Bu zaman ölüm halları  ən çox tənəffüs 

orqanlarının xəstələnməsi ilə əlaqədar artır, bəzən ürək-damar xəstəliklərindən də ölüm halları çoxalır. Çox vaxt 

xəstəxanalarda olanlarla müqayisədə evdə qalanlar daha çox ölür, çünki stasionar şəraitdə xəstələrə daha yaxşı 

tibb yardımı göstərməyə imkan vardır.  

PM

10

-nun ortasutkalıq konsentrasiyası 10 mkq/m

3

-a qədər yüksəldikdə tənəffüs orqanlarının simptomlarının 

tezliyi 2,8% yüksəlir, bu hal həm yuxarı, həm də aşağı tənəffüs yollarına aiddir. PM

10

-nun konsentrasiyası bir ay 

ərzində 10 mkq/m

3

 yüksələrsə, uşaqlarda astma tutmaları 4,2% çoxalır.  

Asılı hissəciklərin xroniki təsiri  zamanı həm uşaqlarda, həm də yaşı 65-i keçmiş şəxslərdə bronxit xəstəliyi 

hadisəsinin sayı artır. PM

10

-nun konsentrasiyasının hər 10 mkq/m

3

 yüksəlməsi ilə əlaqədar bronxit xəstəliyinin 

və xroniki öskürəyin baş verməsi hadisəsinin 10-25% artması müəyyən edilmişdir. PM

10

-nun konsentrasiyasının 

artması ilə əlaqədar ümumi ölüm hadisələri və ürək-damar, tənəffüs sisteminin və ağciyər xərçəng xəstəliyindən 

ölümün artması müşahilə olunur.  

Atmosferdə  xırda dispers tozun mövcud olduğu Rusiyanın  ən çirklənmiş  şəhərlərində 2 mln-luq əhalidə 

aslıı hissəciklərin kəskin təsirindən əlavə ölüm hadisəsi 4 min, xroniki təsirindən isə  əlavə ölüm 2 min təşkil 

edir (cədvəl 11.1).