QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

1.  Ərazinin meyillik dərəcəsi, üst təbəqədə  əlaqələri tez pozulan və növbələşən gilli-qumlu süxurların 

mövcudluğu; 

2. Tikinti işləri aparılarkən süxurların quru vəziyyətdə yükgötürmə qabiliyyətinin nisbətən yüksək olması, 

sonradan kommunikasiya sistemlərindən olan itkinin, suvarmanın, atmosfer yağıntılarının və s. hesabına öz fiziki-

mexaniki və hidrokimyəvi xassələrini dəyişərək, dəyanətliyini itirməsi;  

3. Yamacların ümumi yük götürmə qabiliyyətini modelləşdirmədən, müvafiq tədqiqatlar aparmadan, 

sahənin yüksək mərtəbəli binalarla yüklənməsi və ətraflarında hər hansı bir drenaj şəbəkəsi və hidroizolyasiya 

sistemlərinin yaradılmaması.  

Bakı  şəhəri  ərazisində son illər yüksək mərtəbəli binaların (göydələnlərin) tikilməsi, çox hallarda bu 

ərazilərin geoloji mühəndis – geoloji və hidrogeoloji şəraiti nəzərə alınmadan həyata keçirilir. Təbiidir ki, az 

müddət keçdikdən sonra binalarda çatlar, oturmalar və s. nəzərə çarpacaqdır. Buna görə, böyük şəhər və 

qəsəbələr salınarkən, burada yüksək mərtəbəli və  ağır yüklü binalar inşa olunduqda ilk növbədə xüsusi 

mühəndis – geoloji tədqiqatlar aparılmalı (1:200, 1:500, ən azı 1:1000 miqyasında), sonra tikintinin yük 

götürmə qabiliyyəti nəzərə alınaraq bu və ya digər konstruksiyalı  və  mərtəbəli binaların inşası 

layihələşdirilməlidir (F.Ş.Əliyev. 2002).  

Bayıl yamacında və dərəsində sürüşmə prosesləri 1847, 1877, 1929, 1932, 1938, 1950, 1952, 1953, 1973-

1974, 1996-cı illərdə və sonuncu 2000-ci il martın 7-də qeydə alınmışdır.  

2000-ci il martın 7-də Bayıl yamacında baş vermiş sürüşmə nəticəsində gəmi təmiri zavodunun yardımçı 

binaları, Lukoyl yanacaq doldurma məntəqəsi, 27 fərdi ev və başqa tikililər, əsas magistral yol, kommunikasiya 

sistemləri dağılmış  və bunun nəticəsində dövlətə 50 mln. dollar məbləğində ziyan dəymişdir (Babaxanov, 

Paşayev, 2004).  

F.Ş.Əliyev (2002) qeyd edir ki, Şəhidlər xiyabanından başlayaraq N.Nərimanov prospekti ilə İsmayılbəy-

Qutqaşınlı (keçmiş 2-ci Dağlıq küçəsi) küçəsi arasındakı yamacda yükgötürmə qabiliyyəti nəzərə alınmadan 

tikilmiş 17-19 mərtəbəli binaların yerləşdiyi sahələrdə də, yaxın zamanlarda sürüşmə baş verə bilər. Badamdar 

yaylasında ucaldılan yüksək mərtəbəli binaların bir çoxunda da sürüşmə  və suffoziya prosesləri, Bibiheybət 

məscidi zonasında isə daş uçqunları istisna edilmir.  

2000-2003-cü illərdə respublikanın dağlıq və dağətəyi  ərazilərində yerləşən  əksər inzibati rayonlarda baş 

vermiş sürüşmələr dağıntılara səbəb olaraq Azərbaycan iqtisadiyyatına külli miqdarda zərər yetirmişdir. 

Bunlardan 2002-ci il mayın 11-12-də İsmayıllı rayonunun 8 kəndində olan dağıntı; 2001-ci il sentyabrın 7-də 

Şəki  şəhərində, 2002-ci il aprelin 29-da Qusarın Nəcəf kəndində; 2002-ci il mayın 8-də  Şamaxı rayonunun 

Çobanı kəndində; 2002-ci il mayın 14-də Ağsu rayonunun Cəgərək və Sanqalay kəndlərində və b. rayonlarda 

baş vermiş sürüşmələri göstərmək olar. Göstərilən 3 ili, son ildə respublikamızda sürüşmələrin ən fəal olduğu 

dövr hesab etmək olar (Babaxanov, Paşayev, 2004).