QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

 

 

---

 

146

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 10.1. Yaşayış mühitinin dəyişməsi və insanın sağlamlıq vəziyyəti  

 

 

Sənaye mərkəzlərinin  əhalisinin ümumi xəstəliklərinin 20-30%-i atmosferin çirklənməsi ilə bağlıdır. 

Əsas sənaye müəssisələrinin ətraf mühitə əlverişsiz təsiri əhalinin sağlamlıq vəziyyətini əks etdirir. 

 

 

Cədvəl 10.2 

 

Sənaye müəssisələri tərəfindən ətraf mühitin çirklənməsi və insanın sağlamlığının pozulması 

(İ.P.Gerasimova görə, 1979) 

 

Çirkləndiricilər  

İnsanın sağlamlığının pozulması  

 

1 2 

İstilik elektrik stansiyaları 

Tərkibində 

sərbəst 

silisium-oksidi və 

praktiki olaraq bütün 

metalları, o cümlədəən 

arsen, vanadium, 

civə, qurğuşun olan 

toz, kül 

Ağciyərlərin havanın təmizlənmə qabiliyyəti və həcmi 

azalır, göz və yuxarı  nəfəs yollarının selikli qişasını 

zədələyir. Orqanizmdə silisium-dioksidin toplanması, 

silikoz. Ağciyər və bağırsaq xərçəngindən ölüm 

hallarının çoxalması.  

Dərinin qıcıqlanması  və  zədələnməsi. Zəhərlənmə. 

Mədə-bağırsaq yolunda, ağciyərlərdə  və  dəridə arsen 

duzlarının adsorbsiyası. Yuxarı nəfəs yollarının selikli 

qişasının qıcıqlanması. Tonzillit, farinqit, rinit 

xəstəliklərinin çoxalması. Hemoqlobinin azalması. 

Dəri örtüyünün qıcıqlanması. Saclarda arsenin 

miqdarının artması   

Qurum tərkibində 

Ağ ciyər xərçəngi xəstəliklərini artırır 

Атмосфер 

щавасынын 

чирклянмя-

си (кимйя-

ви, биоло-

жи) 

Ичмяли 

суйун вя 

рекреасийа 

тяйинатлы 

суйун чирк-

лянмяси 

(кимйяви, 

Селитеб 

яразидя 

торпаьын 

чирклянмя-

си (кимйя-

ви, биоло-

жи, радио-

Ионлашма 

шцаланма-

сы  

Инсан саьламлыьынын вя-

зиййятиня тящлцкя вя йа онун 

писляшмяси  

---

 

147

1 2 

qətran maddələri, o 

cümlədən benza-pirin 

olur  

Kükürd anhidridi, 

kükürd oksidi 

Orqanizmdə ümumi zəhərlənmə baş verir: qanın 

tərkibi dəyişir, nəfəs orqanlarının zədələnməsinə səbəb 

olur, infeksiyaya meyillik artır, maddələr mübadiləsi 

pozulur, uşaqlarda arterial təzyiq yüksəlir, paranqit, 

bronxit, bronxopnevmaniya, rinit, rinofarangit, 

emfizema, astma, allergiya reaksiyası, yuxarı  nəfəs 

yollarının və qan dövranı sisteminin kəskin 

xəstələnməsi. 

Qısamüddətli çirklənmə zamanı – gözün selikli 

qişasının qıcıqlanması, yaşaxma, nəfəsalmanın 

çətinləşməsi, baş  ağrıları, ürəkbulanma, qusma. 

Ümumi xəstələnmənin və ölüm hadisəsinin artması. 

Yorğunluq,  əzələ gücünün zəifləməsi, huşsuzluğun 

artması, ürəyin fəaliyyət qabiliyyətinin azalması      

Azot oksidləri 

Ağciyər və  nəfəs yollarının kəskin qıcıqlanması, 

onlarda iltihab proseslərinin, metemoqlobinin əmələ 

gəlməsi, qan təzyiqinin aşağı düşməsi