QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

 

Kükürd tərkibli birləşmələr. Hidrogen-sulfid (H

2

S) – rəngsiz qaz olub, xarakterik iyə malikdir. O, vul-

kan qazlarında, həmçinin bitki və heyvan zülallarının parçalanma prosesində bakteriyaların təsirindən  əmələ 

gəlir. Hidrogen-sulfid kükürd tərkibli kömürün kokslaşdırılması, təmizlənməmiş kükürdtərkibli yağların 

rafinadlaşdırılması proseslərinin, karbon-sulfid, viskoz ipəyi istehsalının  əlavə  məhsulu hesab olunur. Rusiya 

şəhərlərinin hava hövzəsinə hidrogen-sulfid sellüloz-kağız, koks-kimya, metallurgiya, neft və qaz emalı, neft-

kimya, həmçinin sintetik lif zavodlarından daxil olur.  

Hidrogen-sulfid kəskin, xoşagəlməz lax yumurta iyinə malikdir. Maksimal birdəfəlik YVK iybilmə hüdudu 

ilə təyin olunub 8 mkq/m

3

-dur. ÜST tərəfindən hidrogen-sulfidin miqdar normativi 30 dəq.-də 7 mkq/m

3

 tövsiyə 

edilir. Lakin bir qədər uzun vaxt təsiri – 24 saat ərzində daha mülayim normativ – 24 saat ərzində 150 mkq/m

3

 

tövsiyə olunur.  

Atmosfer havasında hidrogen-sulfidin insanın sağlamlığına təsiri müxtləif olub – xoşagəlməz hissiyyatdan 

ağır zədələnməyə  qədər müşahidə oluna bilər. Belə bir faciəli hadisə Meksikanın Posa-Rika şəhərində baş 

vermişdir. Burada 1950-ci ildə kükürdün bərpası zavodunda çıxan qazın yandırılması sistemində baş verən qəza 

nəticəsində atmosferə külli miqdarda hidrogen-sulfid atılmışdır. Yanmayan qaz atmosfer inversiyası şəraitində 

yaşayış  qəsəbəsinin  ərazisinə çatmış  və 3 saat ərzində  xəstəxanaya yerləşdirilən 320 adamdan 22-si həyatını 

---

 

163

dəyişmişdir.  Ən çox zədələnmə simptomu iybilmə duyğusunun itirilməsi olmuşdur. Qəsəbədə atmosfer 

havasında olan hidrogen-sulfidin miqdarı haqqında məlumat yoxdur. Lakin ÜST-nin ekspertlərinin fikrinə görə, 

çoxlu ölüm hadisəsi göstərir ki, hidrogen-sulfidin konsentrasiyasının 1 mln. mkq/m

3

 olması ehtimal edilir.  

Hidrogen-sulfidin gözün yaş toxumalarına bilavasitə qıcıqlandırıcı təsiri nəticəsində «qazlı göz» adlı məlum 

olan keratokonyuktivit xəstəliyi inkişaf edir. Hidrogen-sulfidin inhalyasiyası (nəfəs alma) zamanı yuxarı 

tənəffüs yolları  qıcıqlanır və daha dərində yerləşən strukturları  zədələyir. Hidrogen-sulfidin çox yüksək 

konsentrasiyası (450 mkq/m

3

-a qədər) zamanı  əhali xoşagəlməz iy, ürək bulanması, yuxunun pozulması, 

gözlərin yanması, öskürək, baş  ağrısı  və  iştahanın pozulmasından  şikayətlənirdi. Hidrogen-sulfidin yüksək 

konsentrasiyasının təsiri ağciyərlərin şişməsi inkişafına səbəb ola bilər.