QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

 

Cədvəl  18.1 

 

Ətraf mühitin pozulmasını yaradan 

səbəblər  

Pozulmanın xarakterik növləri  

 

1 2 

Geomexaniki 

Layların tökülməsi, karxanaların 

tikilməsi, durulducu hovuzların, 

müxtəlif torpaq təpələrinin, 

xəndəklərin qurulması. Yataqların 

işlənməsi nəticəsində 

səthin 

deformasiyası. Zənginləşdirici fabrik 

və digər istehsal tullantılarının 

saxlanması. Montay işləri, ağır 

avadanlıqların təzyiqi və s.   

Yer səthinin relyefinin, daş massivinin 

geoloji strukturunun, torpaqaltı 

qruntun və torpağın dəyişməsi. 

Torpağın mexaniki zədələnməsi. 

Torpağın dağıdılması  və bioloji steril 

(mikrobsuz) 

ərazinin yaranması. 

Tikinti obyektlərinin və mühəndis 

qurğularının zədələnməsi  

Hidroloji 

Yeraltı  və açıq dağ-mədən işlərinin 

ətraf süxur massivlərinə drenaj təsiri. 

Yeraltı suların drenajı ilə  əlaqədar 

səthin deformasiyası. Yararsız filiz 

laylarının tökülməsi, karxanaların, 

durulducu prudların (hovuzların) 

tikilməsi. Su hövzələrinin, 

suaşıranların və digər hidrotexniki 

obyektlərin qurulması. Suyun 

çirklənməsi. Müxtəlif məqsədlər üçün 

yeraltı suyun çəkilməsi.  

Yeraltı suların səviyyəsinin, həmçinin 

hidroqrafik 

şəbəkənin dəyişməsi, 

yeraltı suyun hərəkəti. Dayazda 

yerləşən horizontlarda suyun 

keyfiyyətinin, torpağın su rejiminin 

pisləşməsi. Yeraltı suların ehtiyatının 

azalması. Suffozinin və qruntun 

mexaniki sıxlaşması (səthin çökməsi). 

Çayların morfodinamik rejiminin 

dəiyşməsi. Subasarın əmələ gəlməsi.  

Kimyəvi 

Qaz və tozun kimyəvi aktivliyinin 

emissiyası. Çirkli suların tullantıları. 

Laylarda və sonuncu anbarlarda olan 

toksiki komponentlərin təsiri. 

Atmosfer havasının, suyun 

(turşulaşma, duzlaşma, çirklənmə), 

torpağın (turşuluq dərəcəsinin artması, 

alkalizasiya,  şoranlaşma, fitotoksiki 

elementlərin artması, çirklənmənin 

digər tipləri)