QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

quraqlığı» adlandırırlar.  

Eroziya prosesi intensiv getdikdə  şırımlar, yarğanlar  əmələ  gələrək kənd təsərrüfatı sahələrini  əlverişsiz 

hala salır, torpağa qulluq işləri çətinləşir.  

ABŞ-da son 200 il ərzində torpaq örtüyünün 1/3 hissəsi yuyularaq təbii məhsuldarlıq 10-15% aşağı 

düşmüşdür. ABŞ-da əkin sahələrinin yarısının eroziyaya qarşı tədbirlərə ehtiyacı vardır.  

Ədəbiyyat məlumatlarına görə  hər il tarlalardan 90 milyon torpaq yuyulub aparılır. Müqayisə üçün qeyd 

edək ki, dünyanın çaylarının sülb axını ildə 22 milyard ton təşkil edir. Hazırkı dövrdə torpağın eroziyası 

əkinçilikdən qabaqkı vaxta nisbətən təxminən 5 dəfə intensiv gedir. Yuyulmuş torpaqlarda olan fosforun 

miqdarı dünyada il ərzində istehsal olunan fosfor gübrəsindən çoxluq təşkil edir.  

Rütubətli ekvator zonasında  əkinçilik dövrünə nisbətən eroziya prosesi 8 dəfə artmışdır. Meşələrin yox 

edilməsi və əkin sahələrinin artırılması ilə əlaqədar burada eroziyanın intensivliyi artmaqda davam edir.  

Eroziya torpağın münbitliyini aşağı salır. Orta və  zəif yuyulmuş torpaqlarda məhsuldarlıq 10-20%, orta 

yuyulmuşda – 40-60%, güclü yuyulmuşda 80% və daha çox aşağı düşür. Müxtəlif bitkilərdə bu proses eyni 

getmir. Belə ki, eroziya nəticəsində  dənli-paxlalı bitkilərdən 10%, qarğıdalıdan 60%, şəkər çuğundurundan 

80%-ə qədər az məhsul götürülür.  

Torpaq eroziyasından yalnız kənd təsərrüfatı ziyan çəkmir. Tarlalardan yuyulan torpaq nohurlarda, 

göllərdə, su anbarlarında, çaylarda toplanaraq onları dayazlaşdırır və ya tamamilə lilləndirir. Tarlalarda axan su 

və yuyulan torpaq verilən gübrə və pestisidlərin 10 … 30%-i bir daha geri qaytarılmayaraq itirilir. Bu, həm də 

ərazinin ekoloji vəziyyətinə, ən çox isə suyun keyfiyyətinə neqativ təsir göstərir. Belə ki, radioaktiv izotoplar, 

məsələn, C

S

 – 137 torpağa hoparaq ona qarışır. Torpağın yuyulması  və küləklə sovrulması zamanı 

radionuklidlər yerini dəyişir və beləliklə, onların düşdüyü yerdə yeni radionuklid mənbələrr əmələ gəlir.