QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

19.2.1. Azərbaycanda otlaqlardan istifadənin ekoloji problemləri  

Respublikanın təbii yem bitkiləri yayılan  əraziləri mövsümi istifadə edilən yay-qış otlaqlarından, 

biçənəklərdən və ilboyu istifadə edilən kəndətrafı örüşlərdən ibarətdir. Bu kateqoriyadan olan torpaqlar öz 

hüquqi rejiminə görə bir qədər fərqli cəhətlərə malikdir. Belə ki, yay və  qış otlaqları dövlət mülkiyyətində 

saxlanılmaqla fiziki və hüquqi şəxslərə qısa və uzunmüddətli istifadəyə verilir. Biçənək və kəndətrafı örüşlər isə 

ümumi istifadəyə verilməklə bələdiyyə mülkiyyətində saxlanılmışdır.  

Təbii yem sahələri 3396,4 min hektar olub, respublika ərazisinin 39,3%-ni təşkil edir. Bundan 113,4 min 

hektarı biçənəklər, 1460 min hektarı qış otlaqları, 589,5 hektarı yay otlaqları, 1233,4 min hektarı isə kəndətrafı 

örüşlərdən ibarətdir. Bu bölgü təbii-iqtisadi rayonlar üzrə 19.4 saylı cədvəldə verilmişdir.  

Azərbaycan ərazisində yay və qış otlaqlarının ümumi sahəsi 2049,5 min hektar olub, bu təbii yem sahəsi 

bitki formasiyalarının təbii strukturuna ziyan yetirmədən və özünün bərpa olunma imkanını saxlamaqla optimal 

ölçülərdə 2 milyon baş heyvanı yem ilə  təmin etmək imkanındadır. Otlaqlarımızın bir qismi erməni 

işğalçılarının müvəqqəti olaraq nəzarəti altında olması və respublikamızda 8 milyona yaxın iri və kiçik buynuzlu 

heyvanın mövcudluğu yay və qış otlaqlarının həddən artıq yüklənməsinə səbəb olmuşdur. Təbii yem sahələrində 

hədsiz otarma ilə əlaqədar yükün artması, ekoloji baxımdan kənar müdaxilələrə daha həssas olan Azərbaycanın 

alp və subalp çəmən və çəmən-bozqırlarında daha ağır vəziyyət yaratmışdır.  

Torpağın eroziyası və bitki örtüyünün deqradasiyası bəzi regionlarda son onillikdə daha da sürətlənmiş və 

otlaqlardan istifadənin ekoloji problemləri yaranmışdır.  

Alp və subalp çəmənlərindən ibarət olan yay otlaqları respublikada heyvandarlığın inkişaf etməsində yem 

bazası olmaqla yanaşı, həm də böyük sutənzimedici və torpaqqoruyucu funksiya daşıyır. Azərbaycanın yay 

otlaqları, əsasən dəniz səviyyəsindən 1600-3000 m (3200) yüksəklikdə olan dağlıq ərazilərdə yerləşmişdir. Yay-

laqlar öz coğrafi mövqeyinə görə meşənin yuxarı  sərhədi ilə birləşir. Lakin meşənin yuxarı  sərhədinin aşağı 

salınması ilə əlaqədar geniş ərazilərdə meşənin yerində yaranan törəmə subalp çəmən və bozqırları da bura dax-

ildir.