1945-1988-ci illərdə 200-dən artıq silahlı konfliktlər və müharibələr olmuşdur, bunun nəticəsində 20 mln-
dan artıq adam ölmüşdür. Bu dövrdə olan böyük müharibələrə Koreyada (1950-1953); Cənubi-Şərqi Asiyada
(1965-1975-ci illər); Əfqanıstanda (1979-1998); İran körfəzində (1991-ci il) və Yuqoslaviyada (1990-cı illərdə)
bilavasitə 20-dən çox ölkə cəlb olunmuşdur.
XX əsrə qədər aparılan müharibələr təbiətə təsirilə o qədər nəzəri cəlb etməmişlər. Odur ki, uzun müddət
356
müharibələrin ekoloji aspekti tədqiq olunmamışdır, hərçənd bu problem haqqında bəzi qeydlərə rast gəlinir.
Məsələn, eramızdan əvvəl 512-ci ildə farslar və skiflər arasındakı müharibə zamanı təbiətə ciddi zərərin
vurulması göstərilir. Belə ki, skiflər fars çarı Dariyanın qoşunlarının qarşısını almaq üçün geri çəkilərkən, ilk
dəfə «torpağın yandırılması» taktikasından istifadə edərək, bütün bitki örtüyünü və evləri yandırmışlar.
Müharibə vaxtı bir çox flora və fauna növləri məhv edilmişdir.
Müharibə aparılması vasitələri inkişaf etdikcə, təbiətə daha ciddi və daha geniş sahələrdə təsir
göstərilmişdir. Nəticədə «müharibə və ekologiya» elmi istiqaməti meydana gəldi.
XX əsrdə baş verən iki dünya və yüzlərlə lokal və regional müharibələrin ciddi ekoloji nəticələri ilə
əlaqədar olaraq «genosid» məfhumu ilə yanaşı, elmi və cəmiyyət terminologiyasına «ekosid» məfhumu
(anlayışı) da meydana gəldi. Ekosid hərbi əməliyyatların bilavasitə və dolayı yolla yer üzərində eyni dərəcədə
həyat üçün vacib sayılan orqanizmlər və cansız materiya daxil olmaqal geosistemlərə təsirini ifadə edir.
Dostları ilə paylaş: 
