QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

MİKROORQANİZMLƏR, MİKROBLAR (yun. mikros - kiçik) – 

Bitkilərə  və heyvanlara nisbətən sadə quruluşlu, yalnız mikroskop 

altında görünə bilən,  əsasən bir hüceyrəli canlıların geniş bir qrupu. 

---

 

308 

 

Bakteriyalar, mikoplazmalar, aktinomisetlər, mayalar, mikroskopik 

göbələklər və yosunlar bəzən ibtidailər və viruslar M.-ə aiddir. M. 

prokari-otlara və eukariotlara bölünür. 

MİKRORELYEF – kiçik relyef formaları. M. yer səthinin bu və ya 

digər sahəsinin ayrı-ayrı kiçik hissələridir. M. başlıca olaraq ekzogen 

proseslər nəticəsində  əmələ  gəlir: mənşəyinə görə: sub-akkumlyativ M. 

(xırda dyunlar, qum təpələri); eroziya M. formaları (kiçik yarğan); karst 

M. formaları (qıf) və s. ola bilər. 

MİKROSENOZLAR  – biosenozların  əsas qatları daxilində 

yerləşərək, dominant populyasiyaların mühityaratma fəaliyyətinin təsiri 

altında olan kiçik qruplaşmalar. 

M. bölünür: a) Mediogen M.-biosenotik mühitin yaratdığı M. (epifit 

və saprofit M.; məs, mamırlar və şibyələr M-ı) b) biogen M.-biosenozda 

dominantlıq edən növün biologiyası ilə  əlaqədar yaranan M. (məs. 

kökümsov);             c) Ekzogen M-torpağın zədələnməsi nəticəsində 

yaranan M. (qabanların torpağı qazması, alt yarusda ağacların 

yıxılması), bəzi ağacların gövdələrinin qabığının zədələnməsi buna 

səbəb ola bilər. ç) biomediogen M. (məs: ağacın çürüyən gövdəsi 

üzərində kökümsov bitkinin Mikrosenozu); d) bioekzogen M. (məs. 

ocaq yerində kökümsov bitkinin yaratdığı M.) e) endogen M. torpağın 

Mikrosenozu (sistematik edafik qatının), Məs. miko və mikrosenozlar 

və bakteriya mikrosenozları. Bütün M.-da yalnız dominulentin deyil, 

digər senotiplərin və bitki və heyvan populyasiyaları  iştirak edir. 

Biosenozda nisbətən davamlı M.-la yanaşı çox vaxt M.-ı yaradan 

suksessiyaların elementlərinə-mikroprosenozlara rast gəlinir: məs. yı-

xılmış  ağac üzərində  və heyvan leşi üzərində müşahidə olunan 

suksessiya. M.-rı onların məcmusu – mikroassosiasiya və ya 

mikrokompleks kimi də qiymətləndirmək olar.