QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

PARTENOKARPİYA  (yun. pathenos - bakirə)  – mayalanma 

getmədən bitkilərdə meyvə  əmələ  gəlməsi. Belə meyvələr, adətən tox-

umsuz və rüşeymsiz toxumludur. P. bir çox becərilən bitkilərdə (üzüm, 

alma, armud, qabaq, xiyar, pamidor və s.) məlumdur. Toxumsuz 

meyvələr əmələ gətirən bitkilər yalnız vegetativ yolla çoxalır. 

PARTLAYICI MADDƏLƏR – sürətlə kimyəvi reaksiyaya girərək 

külli miqdarda istilik ayıran və çoxlu qaz əmələ  gətirən kimyəvi 

birləşmələr və ya müxtəlif maddələrin qarışığı. Başlıca P.m. aromatik 

karbohidrogenlərin nitrobirləşmələri və onların törəmələri (trinitroto-

---

 

350 

 

luol, tetril), nitrat turşusunun duzları  və çoxatomlu spirtlərlə  əmələ 

gətirdiyi efirlər, azidlər, guruldayıcı turşular, onların duzları, piroksilin 

və s.-dir. P.m., əsasən hərbi işdə, tikinti də, mədən sənayesində işlədilir. 

PAS XƏSTƏLİYİ  – bir çox bitkilərdə pas göbələklərinin geniş 

yayılmış, zərərverici xəstəliyi. Taxıllar, texniki, dekorativ bitkilər və 

müxtəlif yabanı otlar P.x.-nə tutulur. P.x. meyvə və toxumların keyfiy-

yətini aşağı salır. Azərbaycanda P.x. buğda, günəbaxan, yonca, lobya, 

qərənfil və s.-də geniş yayılmışdır. 

PASKAL  – Beynəlxalq vahidlər sistemində  təzyiq və mexaniki 

gərginlik vahidi; Pa və Ra ilə işarə olunur. P. 1 H qüvvənin 1 m

2

 səthə 

göstərdiyi təzyiqdir. 1 Pa = 1 N/m

2

 = 10 H/sm

2

 = 0,102 kq/m

2

 = 10 bar = 

7,50 mm c. süt = 0,102 mm su süt. B.Paskalın şərəfinə adlandırılmışdır.