QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

NOOSFER, antroposfer, psixosfer, texnosfer (yun. noos – ağıl və 

spharia - kürə)  – biogenezdən sonrakı üzvi aləmin yeni, müasir 

təkamülü mərhələsi; insan cəmiyyəti, sənaye peyda olduqdan sonra 

yaranmışdır. N.-idrak sferi anlayışını E.Lerua (1927) və P.Teyyar de 

Şarden (1930) irəli sürmüş, V.İ.Vernadski (1944) tərəfindən 

əsaslandırılmışdır. 

NORMAL POPULYASİYA  – bütün yaş siniflərindən (məs., 

heyvanlarda-yeni doğulanlar, cavan nəsil, yetişmiş  və qoca fərdlər) 

ibarət populyasiya; onun stabil vəziyyətini  ətraf mühitin dəyişgən 

şəraitinə adaptasiya olunması qabiliyyəti təmin edir. 

NORMAL SPEKTR – Yer kürəsi bitkilərinin yaşayış formasının 

bioekoloji tərkibi (%-ilə): fanerofitlər – 43, xamefitlər – 9, 

hemikriptofitlər – 27, geofitlər – 4, hidrofitlər – 13, epifitlər – 3. Bax. 

bioloji spektr, ekoloji spektr. 

NORMAL SU – yad qarışıqlardan təmizlənmiş dəniz suyu, (xlorun 

tərkibi təxm. 19.38% olduqda-duzluluq 35% olur). Bundan dəniz 

suyunun duzluluğunu təyin etmək üçün beynəlxalq etalon kimi istifadə 

olunur. 

---

 

329 

 

NORMAL TƏZYİQ – dəniz səviyyəsində 0

°C temperaturda atmos-

fer təzyiqi. N.t. orta hesabla 760 mm hündürlükdə olan civə sütununun 

təzyiqinə deyilir. Hava yer səthinin hər bir 1 sm

2

-inə 1 kq (1033q) təzyiq 

edir. 

NÖV  – müasir anlayışda müəyyən areala malik, bir-birilə cütləşə 

bilən və başqa qruplarda reproduktiv surətdə  təcrid olunan təbii popu-

lyasiya qrupları. Hər bir N.-ün fərdləri bir-birinə reaksiya verən və biri 

digərini çoxalma məqsədi ilə axtarıb tapan reproduktiv birlik əmələ 

gətirir. N. ekoloji vahid kimi həmin mühitdə yaşayan başqa N.-lərlə 

qarşılıqlı əlaqədə olur və onlara qarşılıqlı təsir göstərir. Nəhayət N. ge-

netik vahid olub geniş ümumi genefonda malikdir, halbuki, fərd, yalnız 

az bir vaxt ərzində genefondun cüzi bir hissəsini özündə daşıyır. Biri 

digərindən kəskin  əlamətlərlə ayrılır, bir N-ün səciyyəvi  əlamətləri 

başqa N.-ə tədricən keçə bilməz.