Qovun kasalliklari va ularning ekspertizasi

Urug4ni fitoekspertiza qilish bo‘yicha Xalqaro assotsiatsiyaning talabla-
ri va tavsiyalari. 
Urug‘ni fitoekspertiza qilish bo4yicha Xalqaro assotsiatsiyaning 
(UFXA) turli qishloq xo4jlik ekinlarining urug4lar sifatini nazorat qilish bo'yicha 
yagona tashkilot bo4 lib, unda uchraydigan mikroflorani aniqlash bo4yicha tavsiya- 
lami ishlab chiqadi. Bu sohadagi standart talablarini dastlab Doyer (Doyer L, 
1938) tomonidan ishlab chiqilgan bo4 Isa, keyinchalik Nergard (Nergard, 1940) 
boshchiligida urug‘m nazorat qilish bo4yicha Xalqaro komitet tuziladi. Komitet- 
ning har yili o ‘tkaziladigan xalqaro yig4ilishida urug4 sifatini nazorat qilish bo4yi- 
cha uslubiy tavsiyalar butun dunyo mutaxassislanga taklif qilinib, uning natijalari- 
ni ishlab chiqarishda muhokama qilingan. Bu qo4mitaning asosiy vazifasi urug4 da 
uchraydigan patogen mikroorganizmlami aniqlab qolmasdan, uni bartaraf qilish 
bo4yicha tavsiyalar ishlab chiqadi va ular barcha regionlarda qoilanilishi shart deb 
hisoblanadi.
Urug4ning mikroflorasi vegetatsiya va uning saqlash davomida o4zgarib bori- 
shi mutaxassislar e’tiborida bo4lishi kerak. Masalan, urug4 da uchraydigan Bodryis 
cinerea zamburug" miqdori kamayib borsa, Fusarium zamburug4 vakillari urug4 ini 
saqlash jarayonida ortib boradi.
UFXAning tadqiqot ishlarini amalga oshirishda quyidagi terminlarga amal qi­
linadi:
Urug'ni tashqarisidan nazorat qilish.
Urug4 sifatini oddiy ko4z, lupa va mik- 
rosko4pning kichik obyektivida kuzatish;
37

---

Inkubatsiya.
Urug‘ni uning tarkibida uchraydigan patogening rívojlanishi 
uchun hosil qilgan qulay sharoitda undirish muddati;
Inkubator.
Inkubatsiya davrida havo haroratini yorug4ligini namligini nazorat 
qilish mumkin bo'lgan apparat yoki xona;
Inkubatsiya davri.
Analizga qo‘yilgan urug‘ yuzasidan ¿nfeksiyaning paydo 
bo'lishigacha o‘tgan davr;
Dastlabh nazorat.
Urug'dagi infeksiyani dastlab aniqlanishi va chuqur taqi- 
qotlaming boshlanishi.
Dastlabki ishlov bensh urug‘ yuzasidagi infeksiyadan tozalash uchun xlorli 
suv yoki xlor natriy erítmasida 10 min davomida sterízatsiya qilish imkonini bera- 
di.
Urug‘ning ifeksiyalangan darajasi. Nazorat qilish sharoitida urug'ning fitosa- 
nitar holatini tadqiq qilish yoki urug'ning kasallanganlik darajasi. UFXAning ta- 
lablariga, asosan, urug‘ sifatini nazorat qilish quyidagi bosqichlami o‘z ichiga ola- 
di: Urug‘ni inkubatsiya qilmasdan tashqi nazorat qilish; urug'ni yuvilgandan keyin 
hosil boMgan suv tarkibini aniqlash; urug‘ning inkubatsiyadan keyin tadqiq qilish; 
o‘simliklami vegetatsiya davrida tadqiq qilish.