Qovun kasalliklari va ularning ekspertizasi

Unig‘ni fitopotalogik ekspertizasining quyidagi usullari mavjud: 
Urug‘ni 
tashqi tomondan nazorat qilish. Bu usuldan foydalanib urug4 yuzasida ro4y bergan 
o4zgarishlar lupa yoki oddiy ko4z bilan nazorat qilinadi. Bunda urug4 yuzasida 
hosil bo4ladigan dog‘lar, yaralar, zamburug4 sporalari aniqlanadi. Urug4ning tashqi 
ko4rinishiga qarab askaxitoz, famoz, septarioz kasalliklari aniqlamshi mumkun.
Sentrifiiga qilish usuli. Urug4 yuzasida joylashgan mikroorganizmlar sentrifu- 
ga qilinib, hosil bo4lgan sporalar, mitseliy bo4laklari ozuqa muxiti yuzasiga ekiladi 
va hosil bo4lgan zamburug4 koloniyasidan uning sistematik o ‘mini aniqlashda foy- 
dalaniladi. Bu usuldan foydalanib, urug4 yuzasidagi zamburug4 spora turlari va 
urug4ning zararlanganlik darajasi aniqlanadi. Buning uchun analiz uchun olingan 
namunadan 100 ta urug4 sanab olinib stakanchaga solinadi. Unga 10 ml suv quyi- 
lib, 3-5 min davomida aralashtirilib turiladi. Aralashma sentrifuga probirkasiga 
quyilib, 3 minut davomida minutiga 50 aylanish tezligi bilan aylantiriladi. Probirka 
tagidagi aralashma pipetka bilan olinib 5 ta preparat tayyorlanadi. Preparatni mik­
roskopning kichik obyektivida kuzatilib, 10 ta kuzatisk olib boriladi. Bunda buyum 
oynasi chapdan o4nga va o 4ngdan chapga qarab harakatlantirilib sporalar soni aniq­
lanadi.
35

---

2
3
5
4
6
7
8
10
9
Sporalar soni 10 marta sanash natijasi quyidagi jadvalga yozib boriladi:
1 kuzatishda 4 ta spora
2 kuzatishda 3 ta spora
3 kuzatishda 5 ta spora
4 kuzatishda 4 ta spora
5 kuzatishda 6 ta spora
6 kuzatishda 7 ta spora
7 kuzatishda 2 ta spora
8 kuzatishda 4 ta spora
9 kuzatishda 5 ta spora
10 kuzatishda 6 ta spora
Shunday qilib, 10 ta kuzatishda 46 ta spora aniqlangan boMsa, sporalaming 
o‘rtacha soni 46:10 = 4,6.
Olingan m a’lumotlar asosida urug'ning sporalashgan darajasini aniqlashda 
quyidagi shkaladan foydalaniladi:
♦2 tagacha spora kuchsiz sporalashgan;
♦3 tadan 10 tagacha spora o'rtacha;
♦ 10 tadan ortiq sporada kuchli zararlanish deb aniqlanadi.