Qovun kasalliklari va ularning ekspertizasi

Fitopatogen bakteriyalami gramm bo*yog‘ida turlarini aniqlash
Bakteriyalami aniqlashda keng qoMlaniladigan usullardan bin, aniqlanayot- 
gan bakteriyalami Gramm bo4yog4ida bo‘yash yordamida aniqlashdir. Bu usulni 
1884-yil bolalar vrachi Xristian Gramm ishlab chiqqan. Bakteriyalar bo‘yalmagan 
rangsiz bo'ladi. Bakteriyalar bo‘yalganda gramm manfiy turlari binafsha, gramm 
musbat turlari qizil rangda ko4rinadi.
Kasalligini qo4zg4atuvchi bakteriyani Gramm bo‘yog‘ida aniqlash uchun 
osimlik organlarining kasallangan qismi buyum oynasiga yopishib qoladi. Yopish- 
gan bakteriyalarga gentsianvioleta eritmasi tomiziladi. 1-1,5 minutdan keyin bu­
yum oynasiga lugol eritmasi tomiziladi. Preparat spirt bilan yuvilgandan so4ng fuk- 
sin eritmasi qo4yiladi. Preparatga kedr yog‘i tomizilgandan keyin mikroskopning 
immersion obyektivida kuzatiladi. Kartoshkaning halqali chirish kasalligini qo4z- 
g4atuvchi bakteriyalar ko4k ranga bo4yaladi. Gramm bo4yog4ida bo4yalgan gramm 
musbat bakteriyalar to4q binafsha, gramm manfiy bakteriyalar qizil ranga bo4ya- 
ladi.
Bakteriyalarni o4simlik to4qimalaridan aniqlash
Bakterioz bilan kasallangan o4simliklami ko4zdan kechirgandan keyin, kasal­
langan to‘qi mal arda uchraydigan bakteriyalami topishga kinshiladi. Buning uchun 
bakterial dog‘lanish bilan kasallangan bodring barglan mayda bo‘lakchalarga bo4- 
linib, buyum oynasidagi bir tomchi suvga qo4yilib, qoplag4ich oyna bilan yopiladi. 
Mikroskopning kichik obyektivida kuzatilganda barg hujayra oraliqlarini bakte­
riyalar bilan to4lganligi ko'rinadi. Keyinchalik bu bakteriyalar barg bo4lakchalari 
atrofiga yig4ilib, mayda harakatdagi massani hosil qiladi. Preparatni mikroskop­
ning katta obyektivida kuzatilsa, kasallangan hujayralar va harakatdagi bakteriya­
lami ko4rish mumkin.
Bakteriyalarning sof kulturasini ajratib olish
Termostatga joylashtinlgan Petri likopchalarini kuzatish bakteriyalarning 
o4sish tezligiga bog‘liq. Masalan, 
Em inia
turkumi vakillari 24-48 soatdan keyin, 
Pseudomonas
48-72 soatdan 7 haftagacha, 
Xanthomonas
72 soatdan keyin, 
Cory-
nebacterium 1
bo‘lgan muddatlarda haftagacha koloniyalar hosil qiladi. Koloni- 
yalar Petri likopchalarini ochmasdan orqa tomonidan lupa yordamida yoki mik­
roskopning kichik obyektivida koloniyaning rangi, shakli kuzatiladi. Koloniyalar- 
ning o 4sish tezligi, rangi va qirrasining shakliga qarab harakterlilari kelgusidagi 
o‘rganish uchun ajratib olinadi.
Bir-biridan farq qiladigan koloniyalar mikrobiologik ilgak vositasida Petri 
likopchalari qiya ochilgan holda qirqib olingan va probirkadagi ozuqa muhitiga 
joylashtiriladi. Probirkalar harorati 28-30°C bo4lgan termostatda 2-3 kun saqlana- 
di.
42

---

Ajratilgan bakteriyalar morfologik, kultural va biokimyoviy xususiyatlariga 
laub, GPQ, GPA, kartoshkali glukozali agar muhitlariga ekib ko'paytiriladi.