Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

Ġkinci:  “Göyləri,  Yeri  və  onların  arasındakıları  altı 
gündə xəlq edən ... Allahdır”
 1
. 
Qeyd:  Fikrimizcә,  “ ا
ًَُهََُُْب اَي َو  َض ْزَ ْلْا َو ِتا َواًََّسنا”  (göylәr, 
Yer  vә  onların  arasında  olanlar)  ifadәsi  bütünlüklә 
obyektiv gerçәkliyi nәzәrdә tutur. 
Üçüncü:  (Ya  Peyğəmbər!)  De:  "Doğrudanmı  siz  Yeri  iki 
gündə yaradanı inkar edir və Ona şəriklər qoşursunuz? O 
ki,  aləmlərin  Rəbbidir!  O,  yer  üzündə  möhkəm  durmuş 
dağlar  yaratdı,  onu  bərəkətli  etdi  və  (Allahdan  ruzi) 
istəyənlər  üçün  bərabər  olaraq  orada  yer  əhlinin  ruzisini 
dörd  gündə  (mövsümdə)  müəyyən  etdi.  Sonra  Allah  tüstü 
(düman)  halında  olan  göyə  üz  tutdu  (göyü  yaratmaq 
qərarına gəldi). Ona (göyə) və Yerə belə buyurdu: "İstər-
istəməz  vücuda  gəlin!"  Onlar  da:  "İstəyərək  (Allahın 
əmrinə itaət edərək) vücuda gəldik!" - deyə cavab verdilər. 
Allah  onları  (səmaları)  yeddi  (qat)  göy  olaraq  iki  gündə 
əmələ  gətirdi.  O,  hər  bir  göyün  işini  özünə  vəhy  edib 
bildirdi.  Biz  aşağı  göyü  (dünya  səmasını)  qəndillərlə 
(ulduzlarla)  bəzədik  və  (onu)  hifz  etdik.  Bu,  yenilməz 
qüvvət sahibi olan, (hər şeyi) bilən Allahın təqdiridir (əzəli 
hökmü, qanunudur)!
 2
"
  
“(Ey  kafirlər!)  Sizi  yaratmaq  çətindir,  yoxsa  göyü  ki 
(Allah)  onu  yaratdı;  Qübbəsini  ucaltdı,  düzəldib  nizama 
saldı;  Gecəsini qaranlıq, gündüzünü işıqlı etdi?! Bundan 
sonra da Yeri döşəyib (yayıb) düzəltdi (üstündə gəzmək və 
yaşamaq  üçün  onu  yararlı  hala  saldı).  Ondan  suyunu  və 
                                                 
1
 Sәcdә, 4;  Furqan, 59;  Qaf, 38. 
2
 Fussilәt, 9-12.  

---

38 
 
otlağını  çıxartdı.  (Orada)  dağları  yerləşdirdi.  (Bütün 
bunlar) sizin və heyvanlarınızın istifadəsi üçündür”
1
.  
Birinci qrup ayәlәrdә  eyni  mәzmun  tәkrar olunmuĢdur. 
Yәni Alaһın göylәri vә Yeri altı gündә (مْي) yaratdığı qeyd 
olunmuĢdur.  Ġkinci  qrup  ayәlәrdә  ―بَوٌَُِْیَث‖  [bəynəhuma] 
sözü  dә  әlavә  edilmiĢdir.  Yәni  Allaһın  göylәri,  Yeri  vә 
onların  arasındakıları  altı  gündә  xәlq  etdi.  Üçüncü  qrup 
ayәlәrdә (Fussilәt, 9-12) ümumilikdә sәkkiz gündәn söһbәt 
açılmıĢdır. Burada bir neçә sual meydana çıxır. 
Sual:  Ayәdә  sözü  keçәn  ―مْي‖  [yəvm]  gün  sözündәn 
mәqsәd  nәdir?  GünәĢ,  Yer,  gecә  vә  gündüz  yaranmadan 
dünyanın  altı  gündә  (gün  çıxandan  batana  qәdәr  olan 
fasilә) yaranması һaqqında danıĢmaq olarmı? 
Cavab:  ―مْي‖  [yəvm]  sözünün  ilkin  mәnası  mütlәq 
mәnada  mәһdud  zamandır.  Ġstәr  bu  zaman  az  olsun,  istәr 
çox, istәr konkret (maddi) olsun, istәr abstrakt (mücәrrәd), 
istәr gündüz olsun, istәrsә dә gecә vә gündüz. Quranda isә 
bir neçә mәnada iĢlәnmiĢdir: 
1) Gün çıxandan batana qәdәr olan zaman kәsiyi;
2
 
2) Müәyyәn bir zaman kәsiyi (mövsüm);
3
 
3)  Maddi  anlayıĢ  xaricindә  olan  zaman  (axirәt  günü, 
Qiyamәt günü vә s.)
4
. 
Sual:  Әgәr  ―مْي‖  [yəvm]  sözündәn  mәqsәd  bizim  baĢa 
düĢdüyümüz  adi  gündürsә,  o  zaman  bu  ayәlәrin  elmi 
nailiyyәtlәrlә yaranan tәzaddı necә һәll olunur? (Yeni elmi 
kәĢflәrә  görә  dünya  milyard  illәr  әrzindә  meydana 
gәlmiĢdir). 
                                                 
1
 Naziat, 27-33. 
2
 Bәqәrә, 2. 
3
 Ġbraһim, 5;  Ali-Ġmran, 140. 
4
 Bax: ―Mufrәdati-Rağib‖. 

---

39 
 
Cavab:  Ayәlәri  bütövlükdә  nәzәrdәn  keçirdikdә 
göylәrin  vә  Yerin  altı  gündә  yaradıldığı,  gündәn  isә 
mәqsәdin mövsüm vә ya mәrһәlә olduğu qәnaәtinә gәlirik. 
Belә  olan  һalda  elmi  kәĢflәrlә  ayәlәr  arasındakı  ilkin 
ziddiyyәt  dә  qalxmıĢ  olur.  Çünki  ayәdә  ―مْي‖  [yəvm] 
sözündәn mәqsәd altı mövsüm vә ya altı mәrһәlәdirsә, adi 
gün  deyilsә,  demәli  һeç  bir  ziddiyyәt  qalmır  vә  dünyanın 
yaradılması  ilә  Quran  ayәlәri  elmi  kәĢflәrlә  bir-birini 
tamamlayır.