Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

 َحِ اَوَل َحَيَِّرلا اَنْلَاْرَأَو
  yәni  külәk  buludların  tozlanma 
(toqquĢma)  vasitәsidir. 
 لاًءاَم ِءاَمَّسلا َنِم اَنْلَزنَأَف
  yәni  yağıĢ 
yağdırdıq‖
1
. 
 
 Mühәndis Bazәrqan hәmin izahı qәbul edәrәk yazır:  
 ―Ayә 
buludların 
yüklәnmәsi 
vә 
tozlanması 
(toqquĢması)  ilә  bağlıdır.  Hansı  ki,  bunun  nәticәsindә 
yağıĢ yağır‖. 
O, әsәrinin digәr hissәsindә yazır: 
―Qeyd  etmәk  lazımdır  ki,  qeyd  olunan  iki  Ģәrtin 
(havanın tәrkibindә su buxarının kondensiyası nәticәsindә 
yaranmıĢ  su  damlaları  vә  havanın  soyuyaraq  su  buxarları 
ilә  doyma  vәziyyәtinә  yaxınlaĢması)  tәmin  olunması 
buludun  әmәlә  gәlmәsi  vә  yağıĢ  yağması  üçün  kifayәt 
deyil.  Burada  üçüncü  Ģәrt  dә  zәruridir.  Bu,  buludların 
tozlanma  әmәliyyatıdır  (Germination  Stimulatio).  Demәli, 
buludun  әmәlә  gәlmәsi  heç  dә  yağıĢ  vә  ya  qar  yağması 
üçün kifayәt deyil. Külәyin tәhriki vә dәxalәti mütlәqdir‖
2
.  
 
Әhmәd Әmin yazır: 
―Ayәdә  mәqsәd  külәyin  müsbәt  elektrik  yüklü  bulud 
parçasının  mәnfi  elektrik  yüklü  bulud  parçası  ilә 
toqquĢmasındakı  (ünsiyyәtә  girmәsindәki)  roludur.  Bu, 
ayәnin  hәmiĢәyaĢar  bir  möcüzә  olduğunun  göstәricisidir. 
Çünki  ayә  tәqribәn  1390  il  öncә  bugünkü  elmi 
araĢdırmaların nәticәsini açıqlamıĢdır‖
3
. 
                                                 
1
 ―Mәcmә әl-bәyan‖, c. 3, sәh. 334. 
2
 ―Külәk vә yağıĢ Quranda‖, sәh. 59, 126. 
3
 ―Tәkamülün yolu‖, sәh. 57. 

---

178 
 
Ayәtullah  Mәkarim  ġirazi  dә  buludların  tozlanması 
ehtimalını  qәbul,  bitkilәrin  tozlanması  ehtimalını  isә  rәdd 
edir
1
. 
Әhmәd  Ömәr  Әbu  Hәcәr  dә  mәlum  ayәni  (Hicr,  22) 
buludların toqquĢması kimi izah etmiĢdir
2
.  
c) Buludların vә bitkilәrin tozlanması . 
Bәzi  yazıçılar  Hicr  surәsinin  22-ci  ayәsini  nәbatat 
alәmindә  baĢ  verәn  tozlanma  vә  buludların  toqquĢması 
kimi izah etmiĢlәr (yәni hәr iki ehtimalı qәbul etmiĢlәr)
3
‖. 
 
Digәr  yazıçı  isә  haqqında  söhbәt  açdığımız  ayәlәri 
(Hicr,  22  vә  Rum,  47)  qeyd  edәrәk  buludları  tәhrik  edәn 
(hәrәkәtә  gәtirәn)  diyar-diyar  dolandıraraq  yağıĢa  çevirәn 
külәklәr kimi izah edir
4
.  
Mәhәmmәd  Әli  Sadat  mәlum  ayәni  (Hicr,  22)  Ģәrh 
edәrәk yazır: 
―Yeni  elmi  nailiyyәtlәr  göstәrir  ki,  ayә  açıqca  külәyin 
tozlanma 
vasitәlәrindәn 
biri 
(bitki 
vә 
buludların 
tozlanmasında) olduğunu qeyd edir‖
5
. 
O,  ayәdә  ―ءبف‖  bağlayıcısının  mövcud  olduğu  bir  halda 
onu yalnız bitkilәrә aid etmәyin yanlıĢ olduğunu bildirәrәk 
yazır:
 
―Ayәnin  mәtninә  azacıq  diqqәt  yetirsәk  vә  onu  digәr 
ayәlәrlә  müqayisә  etsәk  görәrik  ki,  ayәnin  birinci  hissәsi 
ümumi mәqsәd daĢıyır vә burada heç bir inhisardan söhbәt 
gedә  bilmәz.  Misal  üçün,  Quranın  özündәn  bir  neçә 
nümunәyә nәzәr salaq:  
                                                 
1
 ―Tәfsiri-nümunә‖, c. 11, sәh. 61. 
2
 ―Әt-Tәfsir әl-elmi lil-Mizan‖, sәh. 461-463. 
3
 ―Quranın heyrәtlәndirici mәsәlәlәri‖, sәh. 62. 
4
 Mustafa Zәmani, ―Quranın elmi öngürülmәlәri‖, sәh. 91-93 
5
 ―Әbәdi möcüzә vә hәmiĢәyaĢarlıq‖, sәh. 35-36. 

---

179 
 
“Göydən  su  (yağış)  endirən  Odur.  Biz  onunla  hər  bir 
bitkini  yetişdirdik,  yaşıl  fidanlar  göyərtdik,  onlardan  bir-
birinə sarmaşmış (sünbül olmuş) dənələr çıxartdıq”
1
. 
 
Elәcә dә Әraf surәsinin 57-ci ayәsindә oxuyuruq:  
“Küləkləri  Öz  mərhəməti  önündə  (yağışdan  qabaq) 
müjdəçi  olaraq göndərən Odur. Belə  ki,  küləklər  (yağmur 
yüklü)  ağır  buludları  hərəkətə  gətirdiyi  (daşıdığı)  zaman 
Biz  onları  (buludları)  ölü  (qurumuş)  bir  məmləkətə  tərəf 
qovur,  ora  yağmur  endirir  və  onunla  hər  cür  meyvə 
yetişdiririk”.  
Ayәlәrin  hәr  birindә  suyun  ayrı  bir  funksiyasından  vә 
yalnız  bir  tәsirindәn  (bitkilәrin  göyәrmәsi)  söhbәt 
açılmıĢdır. Halbuki suyun enmәsinin (yağıĢın yağmasının) 
faydası  bununla  bitmir  (Yaddan  çıxarmayaq  ki,  ayәlәrin 
hәr ikisindә بٌجشخأ [əxrəcna] felindәn öncә ―ءبف‖ bağlayıcısı 
gәlmiĢdir)‖
2
. 
 
 
YEKUN 
Burada bir neçә mәqama diqqәt yetirmәk zәruridir. 
1. Ayәdә sözügedәn ―خلاْل‖ [ləvaqih]  ifadәsindәn dörd 
mәna nәzәrdә tutula bilәr: 
1. Külәklәri (buludların) yükü olaraq göndәrdik. 
2. Külәklәri (bitkilәrin) tozcuğu olaraq göndәrdik. 
3. Külәklәri (buludları) tozlandıran olaraq göndәrdik. 
4. Külәklәri (bitkilәri) tozlandıran olaraq göndәrik. 
 ―خلاْل‖  [ləvaqih]    ifadәsi  qeydsiz  iĢlәndiyi  üçün  onun 
tәsirli vә ya tәsirsiz fel kökündәn olduğu mәlum deyil. Elә 
buna  görә  dә  dörd  ehtimaldan  heç  birini  istisna  etmәk 
olmaz.  Lakin  ayәnin  ardından,  yәni  yağıĢın  nәticәsi  kimi 
                                                 
1
 Әnam, 99. 
2
 Yenә orada, sәh. 39. 

---

180 
 
göstәrilәn