QURANIN ECAZKARLIĞININ SĠRRĠ NƏDƏDĠR? Nә üçün on dörd әsr keçmәsinә baxmayaraq һeç kim
Quranın iddiasına cavab olaraq bir surә belә gәtirә
bilmәyib? Bu acizliyin, bacarıqsızlığın sirri nәdәdir?
Ġnsanlar әrәb dilini bilmirlәrmi, yoxsa onu öyrәnmәkdә
acizdirlәrmi? BәĢәrin elmi kifayәt deyilmi? Bu qalmaqallı
sual bir çox mütәfәkkirlәrin
―sәrfә‖
nәzәriyyәsini qәbul
etmәlәrinә gәtirib çıxarmıĢdır. Sözügedәn suala aĢağıdakı
Ģәkildә cavab vermәk olar. Quran müxtәlif yönlәrdәn
möcüzә olan bir kitabdır. O, mәһdud sözlәrdәn, zәngin
ifadәlәrdәn ibarәtdir. Quran ayәlәri sadә әrәb dilindә, lakin
son dәrәcә bәdii üslubda verilmiĢdir. Quran da digәr bütün
kitablar kimi üç ünsürdәn - söz, mәna vә onların arasındakı
aһәngdarlıqdan tәĢkil olunmuĢdur. Demәli, ona bәnzәr bir
kitab yazmaq istәyәn kimsә әn azı üç Ģeyә yiyәlәnmiĢdir.
1. Bütün sözlәri, ifadәlәri, isim vә fellәri bilmәlidir ki,
әn yaxĢısını vә münasibini cümlәlәrdә iĢlәdә bilsin.
2. Onun zәkası bütün sözlәri, ifadәlәri, isim vә fellәri
baĢa düĢmәlidir ki, söz deyәrkәn (vә ya yazarkәn) öz
mәqsәdini ifadә etmәk üçün әn uyğun, әn münasib
sözlәrdәn yararlansın.
3. Sözlәrin düzülüĢünü, özünәmәxsus aһәngdarlığını
bilmәlidir ki, lazım gәldikdә cümlәlәrini әn yaxĢı Ģәkildә
qura bilsin.
Mәlum söz, mәna vә düzülüĢü üst-üstә gәldikdә sonsuz
bir toplu ilә qarĢılaĢırıq. Buna görә dә bütün bunları әһatә
etmәk, zeһnin bütün bunlardan yeri gәldikdә istifadә
etmәsi bir insanın qüdrәti xaricindәdir. Bundan baĢqa
Quranın dәrin mәzmunu, elmi sirlәri vә digәr cәһәtlәri
bәĢәr üçün baĢqa әlçatmaz elmlәr dә tәlәb edir. Demәli,
һәr Ģeyi әһatә edәn yalnız uca yaradandır. Onun elmi
22
sonsuzdur. O, yuxarıda qeyd olunanları bir anda, bir yerdә
nәzәrdә tuta vә elә bir kitab tәqdim edә bilәr ki, orada әn
fәsiһ ifadәlәrdәn, әn düzgün anlayıĢlardan vә әn yaxĢı
düzülüĢdәn istifadә olunmuĢdur.
﴾