Qurbonlikning ta’rifi

Windows operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft korporatsiyasi tomonidan shaxsiy kompyuterlar uchun taklif qilingan operatsion tizimlar oilasi. Windows tizimi ko‘pmasalali va ko‘poqimli bo‘lib, qulay grafik interfeys bilan tavsiflanadi, virtual xotiraning boshqaruvini taqdim qiladi va ko‘pgina tashqi qurilmalarni qo‘llab-quvvatlaydi. Windowsni ishlatib, foydalanuvchi birdaniga bir necha amaliy jarayonlar bilan samaraliishlash imkoniyatiga egabo‘ladi. Dunyoda 90% ga yaqin kompyuterlar Windowsoperatsion tizimi boshqaruvida ishlaydi.
Windows 95 operatsion (amaliy) tizimi. Windows 95 aloqa va muloqot uchun ishlab chiqilgan birinchi operatsion tizimdir. Ilk bor 1995 yilning 24 avgustida chiqarilgan Microsoft korporatsiyasining operatsion tizimi, amaliy tizimi. Windows 95 o‘zining imkoniyatlariga ko‘ra o‘zidan avvalgi Windows 3.1. operatsion tizimi, amaliy tizimini ancha ortda qoldirgan. Foydalanuvchining yangi interfeysiga qo‘shimcha ravishda, Windows 95 o‘z ichiga ko‘pgina muhim angitdan kiritilgan funksiyalarga ega. U, 32-xonali qo‘llanmalarni quvvatlaydi, bu esa, maxsus shu operatsion tizim uchun yaratilgan qo‘llanmalar yanada tezroq ishlashini anglatadi. Shu bilan birga, Windows 95, Windows va DOSning eski qo‘llanmalarini bajara oladi. Windows 95da, DOSdagi asosiy xotira 640K va fayl nomining uzunligi 8 belgi bo‘lishi kerakligi kabi cheklovlar bekor qilingan.
Windows 98 operatsion (amaliy) tizim. Azalda, bu operatsion tizimni Memphis, so‘ngra Windows 97 deb ataldi, ammo Microsoft kompaniyasi, operatsion tizim muddatida, 1997 yilda tayyor bo‘lmaganligi sababli, uning nomini o‘zgartirishga majbur bo‘lgan. Windows98 ko‘pgina yangi texnologiyalarni quvvatlash imkonini beradi, shu jumladan, FAT32, AGP, MMX, USB, DVD va ACPI texnologiyalarni ham. Uning eng sezilarli xossasi bo‘lib, veb- brauzer (Internet Explorer)ni operatsion tizim bilan uyg‘unlashtiruvchi, «Faol ish stoli» (Active Desktop) tushunchasi bo‘ladi.
Windows 2000 operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft Windows operatsion tizimlari safidagi mahsulot, Windows NT operatsion tizimi, amaliy tizimining takomillashtirilgan rusumi. Windows 2000ni ko‘pincha W2K shaklida belgilanadi. Windows 2000 operatsion tizimi, amaliy tizimining to‘rt rusumi bor:
Professional – stoldagi va mobil tizimlar uchun operatsion tizim. Qo‘llanmalarni ishlatish, Internet bilan ulanish, fayllar, printerlar va tarmoq resurslaridan erkin foydalanish uchun ishlatiladi.
Server – veb-server sifatida ham, mahalliy tarmoq serveri sifatida ham ishlatiladi.
Advanced Server – biznes-qo‘llanmalar va elektron tijorat uchun ishlatiladi. Windows 2000 Server standart rusumidan yuqori masshtablanuvchanlik va erkin foydalanish qulayligi bilan ajralib turadi.
Datacenter Server – yuqori tezlikda ishlaydigan, katta hajmdagi ma’lumotlarga ishlov berish talab qilinadigan kompyuter tarmoqlarida foydalanish uchun yaratilgan.
Windows CE operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft Windows operatsion tizimi, amaliy tizimining mobil PDA (personal digital assistants)ga o‘xshash kompyuterlar uchun, qisqartirilgan rusumi, Windows CEning grafik interfeysi Windows 95ga o‘xshash.
Windows NT operatsion (amaliy) tizimi. Windows New Technology (Windows ning yangi texnologiyasi) 32-bitli operatsion tizim bo‘lib, Microsoft korporatsiyasi tomonidan Windows 95 va MS-DOSlarning o‘rniga taklif qilingan. Windows NTning auditoriyasi, kuchli operatsion tizimga talabi bo‘lgan, foydalanuvchilarning eng qiziquvchan 10% qismidir. Windows NTning asosiy ustunliklari quyidagilardir:

• 
  funksional uyg‘unlik;
  

• 
  mobillik;
  
• 
  masshtablanuvchanlik;
  
• 
  tizimning boshqarilishi;
  
• 
  ochiq interfeys;
  
• 
  sanoat standartlarini quvvatlash.
  

Windows NT ning ikki rusumi mavjud: Windows NT Server, tarmoqlarda server sifatida ishlash uchun va Windows NT Workstation alohida yoki mijoz ish stansiyalari uchun ishlangan.
Windows XP operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft korporatsiyasi tomonidan 2001 yilda taqdim qilingan operatsion tizim. Microsoft, Windows XPni Windows 95 chiqarilgandan buyon eng muhim dasturiy mahsulot deb atadi. Windows XP, Windows 2000ning o‘zagida qurilgan bo‘lib, yangi tashqi ifodaga va grafik interfeysga ega. Windowsning avvalgi rusumlariga nisbatan o‘zaro yuqori barqarorlik va ishonchlilikni mujassamlashtirgan. Windows XPning ikki rusumi mavjud: Home va Professional. Microsoft har ikkala rusumning mobilligiga katta e’tibor qaratdi, shu jumladan, qo‘shdi. Simsiz tarmoqlarga ulanish uchun “plug- and-play” vositasini ham, Windows Xpda «XP» «eXPerience»ni anglatadi.
Bilet №6

1. 
   Microsoft Excel dasturi haqida gapiring.
   

Microsoft Excel - elektron jadvallar va ulami qayta ishlash uchun m oijallangan dastur boiib, undan hisob - kitoblar samaradorligi va sifatini oshirish uchun moliyaviy, buxgalteriyaga oid sohalarda keng qoilaniladi. Katta hajmli tekshirish natijalarini jadval ko‘rinishida tasvirlash maqsadga muvofiqdir. M aium otlam i jadval ko‘rinishida tasvirlash ulami tahlil qilishni ancha soddalashtiradi. Shuning uchun ko‘pchilik hollarda hisob-kitoblar samaradorligini oshirish uchun avtomatlashtirilgan hisoblashlami joriy qilish maqsadga muvofiqdir.
Excel elektron jadvali quyidagi sohalarda keng qoilanilish imkoniyatlari mavjud:
S Bugalteriya va bank hisobi;
S Proyektlash va smetalash sohalarida;
S Injenerlik va texnik hisob kitoblarda;
S Katta hajmdagi massivlami axborotlami qayta ishlashda;
S Dinamik jarayonlami boshqarishda;
S Jadval va hisobotlami tayyorlashda.
MS Exceldagi barcha m aium otlar jadval ko'rinishida namoyon boiib, bunda jadval yacheykalarining (xonalarining) m a’lum qismiga boshlangich va birlamchi m aium otlar kiritiladi, boshqa qismlari esa har xil arifmetik amallar va boshlangich m aium otlar ustida bajariladigan boshqa amallar natijalaridan iborat boigan axborotlardir. Elektron jadval yacheykalariga uch xil maium otlam i kiritish mumkin:
S matnli;
S sonli ifodalar,
S formulalar. Formulalar har doim «=» belgisini qo‘yish bilan boshlanadi. Formula vacheykaga kiritilgandan keyin shu formula asosida hisoblanadigan natijalar yana shu yacheykada hosil boiadi. Agar shu formulada foydalanilgan sonlardan yoki belgilardan biri ishlarini bajaradi va yangi natijalar hosil qilib beradi. Excel 2013 elektron jadvali I 048 576 qator (row) va 16384 ustun (column) dan iborat. Qatorlar ldan 1 048 576 gacha boigan butun sonlar bilan tartiblangan, ustunlar esa lotin alifbosining bosh harflari (A, B, .... Z, AA, A B ,.... XFD) bilan belgiiangan. Qator va ustun kesishmasida elektron jadvalning asosiy tarkibiy elementi - yacheyka (cell) joylashgan. Excelning asosiy ishlov berish obyekti yacheykalar hisoblanadi. Har bir yacheykaga son, matn yoki formula tarzidagi m a’lumotlar kiritiladi. Ustun kengligini va qator balandligini o‘zgartirish ham mumkin. Jadvalning tanlangan yacheykasiga o‘tish uchun aniq manzil ko‘rsatilishi kerak. U qator va ustun kesishmasida, masalan A l, B4, F9, AB3 kabi ko‘rsatiladi. Excel hujjatlari ixtiyoriy nomlanadigan va *.xlsx kengaytmasiga ega bo‘lgan fayllardir. Excelda bunday fayilar “Ishchi kitob” deb ataladi. Har bir ishchi kitob ixtiyoriy sondagi elektron jadvallarni o‘z ichiga olishi mumkin. Ularning har biri «Ishchi varaq» deb ataladi va ularni foydalanuvchi o ‘ziga mos ravishda ko‘paytirishi mumkin. Har bir ishchi varaq o‘z nomiga ega boiadi. Ishchi kitobni hosil qilish uchun Microsoft Excel dasturini ishga tushirish zarur. Dastumi yuklash Windows operatsion tizimining standart ko‘rinishida amalga oshiriladi. Excel dasturi quyidagicha ishga tushiriladi: “Пуск” tugmachasi yordamida “Приложения” bandiga kiriladi va dasturlar ro‘yxatidan Microsoft Excel dasturi tanlanadi.
Microsoft Excel dasturi quyidagi qismlardan tashki! topgan:

1. 
   Sarlavha qatori (Книга l.xlsx);
   
2. 
   Tezkor murojaat etish panelini sozlash bo‘limi;
   
3. 
   Asosiy menyular qatori (Файл, Главная, Вставка, Разметка страницы, Формулы. Данные, Рецензирование, Вид);
   
4. 
   Qo'shimcha amallami bajarish uchun m oijallangan maxsus uskunalar paneli (piktogrammalar);
   
5. 
   Formula kiritish qatori ( f x);
   
6. 
   Ishchi maydon;
   
7. 
   Aylantirish tasmasi;
   
8. 
   “Лист”1аг bilan ishlash qatori;
   

9- Dastur holatini ko‘rsatib turuvchi qismi.

2. 
   Microsoft Excel dasturida jadval yarating.
   

Bilet №7

1. 
   Power Point dasturi imkoniyatlarini sanab bering.
   

Power Point prezentatsion (taqdimot) grafikli dasturlar qatoriga kiradi. Bunday dasturlar o‘zida matnlar, rasmlar, sxemalar, grafiklar, animatsiya effektlari, ovoz videokliplar va h.k. lardan iborat boigan slaydlar hosil qilish imkonini beradi. Prezentatsiya - bu slaydlar va maxsus effektlar to‘plami boiib, tayyor material, doklad yoki konspekt shaklida bitta faylda saqlanadi va uni ekranda namoyish qilinadi. Slayd - bu prezentatsiyaning alohida kadri boiib, ichiga matn va sarlavhalami, grafik va diagrammalami olishi mumkin.
Animatsiya - bu slaydlarni namoyish qilish va ko‘rsatishda ulami samaradorligini oshimvchi tovush, rang, matn va harakatlanuvchi effektlar yig‘indisidan iborat. Power Point dasturini ishga tushirish uchun quyidagi ketmaketlikni amalga oshiramiz: Пуск — Приложения - Microsoft Office - MS Office Power Point 2013. Dastur yuklangandan so‘ng ekranda ishchi oyna hosil bo‘iadi.
1-Sarlavha qatori (Презентацияl.pptx);
2- Asosiy menyular qatori (Главная, Дизайн, Вставка, Анимация, Показ слайдов, Переходы, Рецензирование, Вид);
3- Formatlash boiim i. (Obyektlar ustida har xil amallar bajarish).
4- Slaydlar jadvali. (Slaydlami tahrirlash imkonini beradi).
5- Ishchi maydon.
6- Dastur holatini ko'rsatib turuvchi qismi.

2. 
   Kompyuterda Microsoft Excel dasturida sonni foizi qanday topiladi?
   

Bilet №8

1. 
   Kompyuterda Power Point dasturida “Mening sevimli kasbim” mavzusida prezentatsiya tayyorlash.
   

2. 
   Ma’lumotlar ombori va uni boshqarish tizimi haqida umumiy ma’lumotlar bering.
   

1. M a’lumotlar bazasini tashkil qilish va ularni boshqarish Informatsion texnologiyalaming rivojlanishi va axborot oqimlarining tobora ortib borishi, m a’lumotlaming tez o‘zgarishi kabi xolatlar insoniyatni bu m a’lumotlami o ‘z vaqtida qayta ishlash choralarini qidirib topishga undaydi. M a’lumotlar bazasi texnologiyasi an’anaviy fayllami tashkil etishning lco‘pgina muammolarini kamaytiradi. Ma’lumotlar bazasini ta’riflaydigan bo'lsak - bu ma’lumotlar majmui bo‘lib, u m a’lumotlami samarali r.azorat qilish va m a’lumotlami markazlashtirish orqali bir nechta ilovalami boshqarish uchun tashkil etiladi. Bunda har bir ilova uchun m a’lumotlami alohida fayllarda saqlash o'rniga foydalanuvchi barcha m a’lumotlami markazlashtirilgan joyda saqlaydi45. M a’lumotlar bazasi (MB) - bu o‘zaro bog‘langan va tartiblangan ma’lumotlar majmuasi bo‘lib, u ko‘rilayotgan obyektlaming xususiyatini, holatini va obyektlar o ‘rtasidagi munosabatni m a’lum sohada tavsiflaydi. M a’lumotlami- saqlash, uzatish va qayta ishlash uchun m a’lumotlar bazasini yaratish, so‘ngra undan keng foydalanish bugungi kunda dolzarb bo‘lib qolmoqda. Katta hajmdagi m a’lumotlami boshqarish, ulardan kerakli m a’iumotlami so‘rov orqali istalgan ko‘rinishda chiqarib olish, m a’lumotlaming zaxira nusxalarini olish, katta hajmdagi m a’lumotlami siqish, qulay interfeysda m a’lumotlar bazasi ustidan nazorat o‘matish, m a’lumotlar asosida hisobotlar hosil qilish va bulardan boshqa m a’lumotlar ustida juda katta ko‘lamdagi ishlami amalga oshiradigan dasturiy komplekslar mavjud. Bunday dasturlar majmui ma’Iumotlar bazasini boshqarish tizimlari deb yuritiladi. M a’Iumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) - bu dasturiy ta’minot bo‘lib, tashkilot m a’lumotlarini markazlashtirish imkonini beradi, hamda bu orqali m a’lumotlami samarali boshqarish va amaliy dasturiy vositalar yordamida saqlanayotgan ma’lumotlardan foydalanish imkonini beradi. MBBT amaliy dasturiy vositalar va fayllaming fizik m a’lumotlari o'rtasida interfeys vazifasini bajaradi. An’anaviy m a’Iumotlar fayllari tizimidan foydalanib, dasturchi dasturda ishlatiladigan har bir m a’lumotlaming elementi hajmini va formatini belgilashi, so'ngra ular joylashgan maydoni kompyuterda belgilashi kerak bo‘ladi. MBBT - bu ko'plab foydalanuvchilar tomonidan MBni yaratish, unga qo‘shimcha m a’lumotlami kiritish va MBni birgalikda ishlatish uchun zamr bo‘lgan dasturlar majmuidir. MBBTning tarkibidagi asosiy komponenti - bu m a’lumotlardir. MBBT m a’lumotlami boshqarish uchun qulay tizimlar hisoblanadi. M a’Iumotlar bazasini boshqarish tizimi bu umumiy tushuneha bo‘lib, uning tarkibiga m a’Iumotlar bazasi ham kiradi. Misol uchun, mashina chiqaradigan zavod bu MBBT hisoblanadi, mashinalar esa m a’Iumotlar bazasidir. MBBT umumiy bir dastur bo‘!ib. m a’Iumotlar bazasini boshqaradi va uni bir tekis ishlashini ta’minlaydi. MBBT ortiqcha ma’lumotlami kamaytirib, qayta takrorlanuvchi ma’lumotlarni minimum darajagacha kamaytirisli imkonini beradi. MBBT dasturlar va m a’lumotlami ajratadi, buning natijasida m a’lumotlardan mustaqil foydalanish imkonini beradi. M a’lumotlardan foydalanish irnkoniyati oshiriladi, dasturni ishlab chiqish va qo'llab-quwatlash uchun sarf xarajatlar kamayadi, shuningdek foydalanuvchilar va dasturchilar ma’Iumotlar bazasida ma’Iumotlar uchun maxsus so'rovlarini bajarishlari mumkin bo‘ladi. MBBT tashkilotga m a’lumotlami markazlashtirilgan holda boshqarish va axborot xavfsizligini oshirish imkonini beradi47. MBBTga misol qilib: Oracle MBBT, MySQL MBBT, MS SQL Server MBBT, MS Access MBBT kabilami olish mumkin, bular ichida ma’lumotlar bazasini yaratish mumkin. MBBTlar o‘z ichiga quyidagilami oladi:
1. Hardware- texnik;
2. Software-dasturiy ta’minot.
Texnik qismi tashqi qo‘shimcha xotiradan iborat bo‘Isa, dastur qismi esa MB bilan foydalanuvchi o‘rtasidagi muloqotni tashkil qilishni amalga oshiradi. MBning tuzilishi o ‘rganilayotgan obyektning ma’lumotlari ko‘rinishi, m a’nosi, tuzilishi va hajmiga bog‘liq bo‘ladi.
MBBT quyidagicha tavsiflanadi:
S Bajarilishlik - foydalanuvchi so‘roviga hoziijavoblik bilan muloqotga kirishish;
S Minimal takrorlanishlik - MBdagi m a’lumot iloji boricha kam takrorlanishi lozim, aks holda m a’lumotlami izlash susayadi;
S Yaxlitlik - axborotni MBda saqlash iloji boricha m a’lumotlar orasidagi bog‘liqlikni asragan holda bo‘lishini lozim;
S Xavfsizlik - MB ruxsat berilmagan kirishdan ishonchli himoya qilingan bo‘lishi lozim. Faqat foydalanuvchi va tegishli tashkilotgina m a’lumotlarga kira olish va foydalanish huquqiga egalik qilishi mumkin;
S Migratsiya - ba’zi bir m a’lumotlar foydalanuvchilar tomonidan tez ishlatilib turiladi, boshqalari esa faqat talab asosida ishlatiladi. Shuning uchun m a’lumotlami tashqi xotiralarda joylashtiriladi va uni shunday tashkil qilish kerakki, eng ko‘p ishlatiladigan m a’lumotlarga murojaat qilish qulay b o ‘lsin.
Bu xususiyatlami e’tiborga olgan holda m a’lumotlar bazasi modellari quyidagi turlarga bo‘linadi:
S Daraxtsimon (ierarxik) modellar.
S Tarmoqli modellar.
S Relyatsion modellar.
- Daraxtsimon (ierarxik) modelda obyektlar yozuvlar ko‘rinishida ifodalanadi.
Ierarxik modelda ikki yarusdagi elementlar bog‘langan bo‘lsa, Linday m a’Iumotlar tarmoqli modelda ifodalangan deyiladi.
-Tarmoqli modellarda ham obyektlar daraxtsimon modellardagi kabi yozuvlar ko‘rinishida tasvirlanadi. Obyektlaming o‘zaro aloqalari yozuvlar o ‘rtasidagi aloqalar sifatida tavsiflanadi.Tarmoqli (to'rli) model
Hozirgi kunda, kompyuter uchun, shuningdek, server kompyuterlar uchun MBBTning eng mashhur turidan biri relyatsion model hisoblanadi.
-Relyatsion modellarda obyektlar va ularning o‘zaro aloqalari ikki o‘lchovli jadval ko‘rmishida tasvirlanadi. M a’lumotlarning bunday ko‘rinishda tasvirlanishi obyektlaming o‘zaro aloqalarini yaqqol tasvirlani shiga asos bo‘ladi.

Bilet №9

1. 
   Mahalliy hisoblash tarmoq ta’rifini aytib bering.
   

Mahalliy tarmoq (LAN) bir-biriga yaqin bo'lgan ofis binosiga, maktabga yoki uyga o'xshash bir guruh kompyuterlarga tarmoq yetkazib berish imkoniyatini beradi. LANlar odatda fayllar, printerlar, o'yinlar, ilovalar, elektron pochta yoki Internetga kirish kabi resurslar va xizmatlarni bo'lishishni ta'minlash uchun quriladi.
Bir nechta mahalliy tarmoqlar yakka holda turishi mumkin, boshqa tarmoqlardan uzilib qolgan yoki boshqa mahalliy tarmoqlarga yoki WANga (internetga o'xshash) ulanishi mumkin. An'anaviy uy tarmoqlari - bu individual LANlar, lekin mehmonlar tarmog'i o'rnatilgandek, uyda bir nechta LANni yaratish mumkin .

LANni yaratish uchun foydalaniladigan texnologiyalar

Zamonaviy lokal tarmoqlar, asosan, Wi-Fi yoki Ethernet qurilmalarini o'z qurilmalarini bir-biriga ulash uchun ishlatadi.
An'anaviy Wi-Fi tarmog'i bir yoki bir nechta simsiz ulanish nuqtasini ishlaydi , ular signal uzatish asboblari bilan bog'lanadi. Ushbu kirish punktlari, o'z navbatida, tarmoq qurilmalaridagi va mahalliy qurilmalardagi oqimlarni boshqaradi va mahalliy tarmoqni tashqi tarmoqlar bilan birlashtiradi. Uydagi LANda simsiz keng tarmoqli yo'riqchilar kirish nuqtasi vazifalarini bajaradilar.
An'anaviy Ethernet LAN bir yoki bir nechta uyadan , kalitlardan yoki an'anaviy routerlardan iborat bo'lib , shaxsiy qurilmalar chekilgan kabel orqali ulanadi.
Wi-Fi va Ethernet ikkala qurilma ham markaziy qurilmadan ko'ra to'g'ridan-to'g'ri bir-biriga ulanishga imkon beradi (masalan, peer yoki peer-to-peer ulanishlar), lekin bu tarmoqlarning faoliyati cheklangan.
Ethernet va Wi-Fi odatda ko'pchilik korxonalarda va uylarda ishlatilsa-da, arzon narxlardagi va tezkor talablarga javob beradigan bo'lsa, LAN etarli miqdorda sabab topilsa, elyaf bilan sozlanishi mumkin.
Internet protokoli (IP) tarmoqlarda ishlatiladigan tarmoq protokolining eng ustuvor variantidir. Barcha mashhur tarmoq operatsion tizimlari zarur TCP / IP texnologiyasini qo'llab-quvvatlaydi.

LAN qanchalik katta?

Mahalliy tarmoq bir yoki ikkita qurilmadan minglab kishiga qadar bo'lgan joyni o'z ichiga olishi mumkin. Serverlar va ulamolar kabi ba'zi qurilmalar LAN bilan doimiy aloqada bo'lib turadi, noutbuklar va telefonlar kabi uyali qurilmalar esa tarmoqga turli vaqtlarda kira oladilar.
Har ikkala texnologiya LANni yaratish va uning maqsadi ham jismoniy hajmini belgilaydi. Masalan, Wi-Fi mahalliy tarmoqlari shaxsiy kirish nuqtalarining qamrovi bo'yicha o'lchamga ega, Ethernet tarmoqlari cheklangan kabellar cheklangan masofada joylashgan.
Har ikkala holatda ham, agar kerak bo'lsa, LANlar bir nechta kirish nuqtalari yoki kalitlarni birlashtirish orqali juda katta masofalarni qamrab olish uchun kengaytirilishi mumkin.