Qurilish ekologiyasi ” fanidan
O’rmon resurslarini kamayib borish sabablari
Yüklə 0,64 Mb.
|
|
6.2. O’rmon resurslarini kamayib borish sabablari.
Litosferani muhofaza qilishda o’rmonlarni saqlash muhim ahamiyatga egadir. Atmosferadagi kislorod balansini saqlash, darelarni gidrologik tartibini saqlashda o’rmonlarni ahamiyati juda katta. Urmon tabiiy va sanitar-gigienik ahamiyatga ham egadir. O’rmon - bu Yerning o’pkasidir. O’rmonning 1 gektari bir yilda 5-10 t. SO 2 -ni yutib 10-20 t O 2
chiqaradi. O’rmonlarning mikroklimat tashkil qilishda ham ahamiyati kattadir. Hozirgi vaqtda yong’nlar o’rmonlarga katta zarar etkazmokda. Organik moddani yo’q qilish bilan birgalikda enginlar turli xil gribok bakteriyalarni kupayishiga ham olib keladi. Dunyo miqyosidagi o’rmon eginlarni 97%-ga insonlar sababchi buladi. Shuning uchun ham enginlarga qarshi profilaktik ish olib borish, ularni vaqtida aniqlab, topib, uchirish-juda muxim vazifadir . Bundan tashkari o’rmonlarni qayta tiklash va kupaytirish ishlari qayta mikesida olib borilishi zarurdir. Yer osti, ulardan oqilona foydalanish ham litosferani muhofaza qilishning asosiy vazifalaridan biridir. Yer osti boyliklarini muhofaza qilish fakatgina tog’-kon ishlarini olib borish sanoati sohasi bilan chegaralanmaydi. Bunga foydali qazilmalarni olish bilan bog’liq bulmagan erlarni muhofaza qilish ham kiradi. Bu er ostidagi injenerlik inshootlari, omborlari barpo etish, ishlab chiqarishning zaharli chiqindilarini kumib yuborish, er ostida tadqiqot va sinovlarni utkazish kabi tadbirlar kiradi. Ilmiy va ma’naviy boylikka ega bo’lgan erlar, ya’ni geologik yodgorliklar ham muhofaza qilinishi zarurdir. Bundan tashkari foydali qazilmalar konlari suv toshqilaridan, buzilishlaridan va x.k. ofatlardan ham muhofaza qilinishi kerak. Yer osti boyliklarini muhofaza qilish - bu yer qatlamidan va uning tarkibidagi foydali qazilmalardan oqilona fodalanishdir, olingan mineral xom ashyodan uni qayta ishlash jarayonida kompleks va to’liq foydalanishdir. Bu - xalk xujaligida mineral resurslardan oqilona foydalanish, ishlab chiqarishdagi hosil bo’lgan chiqindilarni utilizatsiyalash, ya’ni mineral xom ashyo va enilgi yo’qolib ketishga yul qo’ymaslik, hamda atrof muhitga salbiy ta’sirini kamaytirishdir. 45
yo’llaridan biridir. Oxirgi yillar davomida yovvoyi xayvonlarni yo’q qilish oshib borayapti. 2 ming yil davomida sut emizuvchilarning 106 shakli yo’q bo’lib ketdi. Bunda birinchi 33 shakli 1800 yil mobanida yo’qolib ketgan bo’lsa, keyingi 33 shakli atigi 100 yil davomida, oxirgi 40 shakli esa, atigi 50 yil davomida yo’q bo’lib ketdi. Bugungi kunda atrof muhitni ifloslanishi 280 tur sut emizuvchilarni, 350 tur kushlarni va 20 ming tur o’simliklarni yo’qolib ketish xavfini vujudga keltiradi. Shakllarning turliligini saqlash ekologik sistema muvozanatining asosiy shartlaridan biridir. Kanchalik shakllar turlicha bo’lsa, shunchalik bitta tur o’simlik yoki xayvonot ko’payib ketib, qolganlarini ustidan xukmronlik qilishiga imkon kamayadi. Flora va faunaning turlarini soni kamayib ketishi atrof muhitni sifati yomonlashib ketgani to’g’risida dalolat buladi. Shuning uchun ham kurikxonalar eki boshqa zonalar yaratish yullari bilan genetik fondi saqlash - juda muxim vazifadir. Oxirgi yillarda tuproqka suyuq va qattiq holdagi sanoat va maishiy xizmat chiqindilarining kelib tushishi xisobiga tuproqning ifloslanishi ham katta muammoga aylanib koldi. Bu iflosliklarning asosiy qismi tuproqning yuqori qavatida 3-5 sm chukurlikda tuplanib koladi. Mineral o’g’itlarini notugri ishlatilishi tuproqlarning ishqoriyligi yoki nordonligi oshib ketishiga olib keladi. Tuproqning xar xil moddalar bilan ifloslanishi tuproqdagi ekologik sistemalarning aylanma xarakatining buzilib ketishiga olib keladi. Tuproqdagi iflosliklar mikroorganizmlarni sonini kamaytirib yuboradi, natijada tuproqni o’z-o’zini tozalash hususiyati, hamda hosild6rligi pasayib ketadi. Tuproqning yadoximikat va mineral o’g’itlar bilan ifloslanganligi ayniksa, sugoriladigan erlarning kengayib ketishi natijasida aktual muammoga aylanib koldi, chunki zaharli moddalar sugorish va drenaj suvlari bilan tarqalishi mumkin. Ichimlik suvlar bilan birga pestitsidlar inson organizimiga ham kelib tushish mumkin. Pestitsidlarni ishlatish – bu o’simliklarning kasalligiga va xashoratlarga qarshi kurashishning samarali usullardan biridir. Lekin ularning ko’payib ketishi insoniyat va atrofidagi tabiatga ko’rsatayotgan salbiy ta’siri oshib ketishga olib keladi. Pestitsidlarning atrof muhitga zararli ta’sirini kamaytirish uchun ularning ishlatilishini qattiq nazorat qilinishi shart. Pestitsidlardan foydalanish, ularni saqlash va transportirovkasida mexnat havfsizlik talablari bajarilishi kerak. Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|