Qurilish ekologiyasi ” fanidan

12.2Qurilish jarayonining biosfera tarkibiy qismlariga salbiy ta’sirlari va ularni 

kamaytirish quyidagilardan iborat:
1. Gidrosferaga bo‘ladigan ta’sir asosan yer qazish ishlaridan chiqqan suvlarni tindirib 
keyin irrigatsion tizimga quyish talab qilinadi.
2. Atmosferaga bo‘ladigan ta’sirlar ifloslanish, shovqin, chang. Bu ta’sirlar qurilish 
bosqichida amalga oshadi. Ifloslanish har xil texnikalarning harakati, ishlashi jarayonida sodir
etiladi. Tuproqni yumshatish, qazish, to‘ldirish, tekislash, portlatish ishlarida chang ko‘tariladi 
va atrof-muhitga shovqin tarqaladi.
3. Litosferada asosiy ta’sir tuproq resusrlariga bo‘lib, bunda tuproqning unumdor 
qatlamiga zarar yetadi va ma’lum darajada ifloslanadi. Buning oldini olish uchun ish jarayonida
suvdan foydalanish va namlik yetarli sharoit bo‘lishi kerak. 
Biosferaga bo‘lgan ta’sir qurilish jarayonida va foydalanish davrida yuz beradi. Shovqin-
suron hayvonlarni maydon (areal)larini o‘zgartirishga sabab bo‘ladi. Buning oldini olish uchun 
avval shu yerdagi hayvonlarning fizologiyasini o‘rganish lozim.


Qurilishdagi quvurlarning yerga ta’siri. Yer yuzasida har xil muxandislik 
kommunikatsiya (gaz, suv, neft, issiqlik kanalizatsiya quvurlari, elektr, telefon kabellari va
b.q.) quvurlarni yotqizish tuproq holatiga salbiy ta’sir etib, tuproqdagi biologik jarayonlarni 
buzadi va ifloslantiradi. Yotqizilgan kabellar atrofidagi tuproq tarkibi buziladi, tuproqdagi
mikroorganizmlar nobud bo‘ladi, o‘simliklar quriy boshlaydi (6-rasm). 

---

75
Ma’lumotlarga ko‘ra, gaz quvurlari atrofidagi 100 metr tuproq zaharlansa, issiqlik 

quruvlari 24 metr bo‘lgan joyda tuproqni quritib, suv tartibini buzadi, tuproqdagi
mikroorganizmlar nobud bo‘lishiga, o‘simliklarning qurishiga olib keladi


Tuproqni muxandislik kommunikatsiya tarmoqlari tizimlari ta’sirida ifloslani-