G‘ovaklik .- Materialdagi g‘ovaklar hajmining shu material to‘la hajmiga
bo‘lgan nisbati uning g‘ovakligi deyiladi
VI. Ish tartibi. Sement-qumli qorishmadan ishlangan 40x40x160 mm li
namunalarning zichligini topish uchun uning tamonlari shtangensirkul yoki
chizg‘ich bilan o‘lchanadi (1–rasm). Agar namuna kub shaklida bo‘lsa, uning bir
tamonini uch yeridan o‘lchab (
а 1 , а 2 , а 3 ) yoki, o‘rtacha miqdor
(а,b,h) olinadi (2
- расм). Buning uchun quyidagi tengliklardan foydalaniladi
sm a a a a ,
3
3
2
1
;
sm b b b a ,
3
3
2
1
;
sm h h h a ,
3
3
2
1
,
bunda
a, b , va
h - namuna tomonlarining uch yeridan o‘lchab topilgan o‘rtacha
miqdor, sm da. Namuna zichligi ushbu formula bilan topiladi:
Silindr shaklidagi namunaning ikki tamonini diametri o‘zaro tik yo‘nalishda
va silindr balandliginini o‘rtasidan o‘lchanadi. Silindrning o‘rtacha diametri uning
besh joyidan o‘lchab aniqlanadi. Silindrning o‘rtacha balandligi esa uning to‘rtta
joyidan o‘lchab aniqlanadi bunda a, b va h - namuna tomonlarining uch yeridan
o‘lchab topilgan o‘rtacha miqdor, sm da.
Namuna zichligi ushbu formula bilan topiladi:
Agar namuna silindr shakladi bo‘lsa, uning ikki tamonining diametri o‘zaro tik
yo‘nalishda va silindr balandliginini o‘rtasidan o‘lchanadi. Silindrning o‘rtacha
diametri uning besh joyidan o‘lchab aniqlanadi. Silindrning o‘rtacha balandligi
esa uning to‘rtta joyidan o‘lchab aniqlanadi
sm d d d d d d 5
5
4
3
2
1
;
sm h h h h d 4
4
3
2
1
bunda d va h silindr diametri va balandligining o‘rtacha o‘lchami, sm.
Silindrning hajmi qo‘yidagi formuladan topiladi:
.
bunda d
2
-namunaning diametri kvadrati;
. h -namunaning balandligi;
п – teng bo‘ladi 3.14ga
3
sm h b a V
3
sm h b a V
3
2
,
4
sm h d V
