”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

 
5 tonnali gidravlik press, shtangensirkul, yog‘och 
namunalari.
 
Ishlash tartibi
.
 
Yog‘och tolalariga ko‘ndalang tushadigan kuch ta’sirida 
siqilishga mustahkamligi birmuncha kichik bo‘ladi, chunki yog‘och tolalari uzunasi 
bo‘ylab bo‘shliqlar va xujayralar bilan o‘zaro ajralib turadi, binobarin, kuch 
ta’sirida u osongina eziladi. Yog‘ochning tolalariga ko‘ndalang mustahkamligi 
tolalari bo‘ylab aniqlangan mustahkamlik chegarasidan 5-10 marta kichik bo‘ladi. 
Sinash uchun randalangan (radial kesimi bo‘ylab olingan) taxtadan 20x20x60 
mm li uchta namuna arralab olinadi. Namunalardagi yillik xalqalarning yo‘nalishi 
ular bo‘yicha parallel bo‘lishi kerak. Xuddi shunday o‘lchamdagi namunalardan 
uchtasi tangental kesimi bo‘ylab sinashga tayyorlanadi. Namuna press 
tayanchining o‘rtasiga qo‘yiladi va 2-rasmdagi sxema bo‘yicha siqiladi (eziladi). 

---

Namunaga tushayotgan kuchni o‘rta hisobda minutiga 100 N dan oshirib beriladi 
(3-rasm). Sinash vaqtida, namunaga o‘rnatilgan indikator orqali uning qancha mm 
ga ezilganligi kuzatiladi va olingan natijalar asosida 3-rasmdagidek egri chiziq 
chiziladi. Olingan egri chiziqning bir xil yo‘nalishdan o‘ng tomonga qiyalangan 
nuqtasi sinalayotgan yog‘och namuna uchun shartli buzuvchi kuch R 
hisoblanadi. Sinash ishlari radial va tangental kesim bo‘ylab tayyorlangan 
namunalar uchun bir xil usulda bajariladi. Tolalariga ko‘ndalang siqilishga 
mustahkamlik chegarasi 4-formuladan topiladi: Yog‘och bir xil namlikda bo‘lsa 
ham uning siqilishdagi mustahkamligi katta ko‘rsatkichlarda o‘zgarishi mumkin. 
Masalan, 15% namlikdagi emanning tolalari bo‘ylab siqilishga mustahkamlik 
chegarasi o‘rta hisobda 320 dan 650 MPa gacha o‘zgaradi. Olingan natijalar 4-
jadvalga yoziladi va DST bilan taqqoslanadi.
Jinsi - Havo harorati -.......... 
Havo namligi o‘rtacha qiymat - %- ......
№ 
Ko‘ndalang 
kesimi o‘lchamlari, 
sm 
Buz
uvchi 
kuch, 
kgs 
Na
mlik, 
% 
Tolasiganing ko‘ndalang 
siqilishga mustahkamlik 
chegarasi, 
kgs/sm
2
(MPa) 
“a” 
“v” 
1