Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobining xususiyatlari

5.Qurilish tashkilotlarida materiallar inventarizatsiyasi xususiyatlari va 
uni natijalarining
hisobi 

---

Qurilish tashkilotlarida materiallarni inventarizatsiya qilish, uning natijalarini 
aniqlash, hujjatli rasmiylashtirish va hisobga olish respublikamizda qabul qilingan 
BHMS 19 «Inventarizatsiyani tashkil qilish va o‘tqazish»da keltirilgan tartib-
qoidalarga muvofiq amalga oshirilishi lozim.
Ushbu standartga asosan qurilish tashkilotlarida tovar-moddiy boyliklarning 
rejali inventarizatsiyasi har yili kamida bir marta o‘tqaziladi. Moddiy boyliklarni
o‘g‘irlash va talon-taroj qilish holatlari aniqlanganda, favqulotdagi hodisalar yuz 
berganda, shuningdek boshqa kutilmagan voqealar sodir bo‘lganda rejadan tashqari
inventarizatsiyalar o‘tqazilishi mumkin.
Tovar-moddiy boyliklar inventarizatsiyasi qurilish rahbarining buyrug‘i bilan 
tasdiqlanadigan doimiy va ishchi inventarizatsiya komissiyalari tomonidan 
o‘tqaziladi. 
Inventarizatsiyada moddiy boyliklarning mavjud holati ularni sanash, tortish, 
o‘lchash va shu kabi boshqa usullar yordamida aniqlanadi. Sanash, tortish, 
o‘lchash uchun moddiy boyliklar dastlab bunga imkon berish holatiga keltiriladi. 
Chunonchi: 

taxtalar enining o‘lchov birligiga (20mm, 30 mm, 40mm, 50 mm) qarab 
taxlab chiqiladi; 

bolarlar ularning uzunligi va diametriga qarab guruhlanadi; 

mixlar ularning uzunligiga qarab guruhlarga ajratiladi; 

shifer va tunukalar ularning eni hamda bo‘yining razmeriga qarab ajratiladi; 

g‘ishtlar kvadrat holatiga keltirilgan holda taxlanadi; 

havzada saqlanayotgan sement havza yuzasini aniqlash uchun bir tekisga 
keltiriladi; 

trubalar va armaturalar diametriga qarab saralanadi; 

qum va shag‘al ularni kubometr holda o‘lchash holatiga keltiriladi; 

qurilish maydonchalarida ishlatilayotgan har xil vaqtinchalik notitul 
moslamalar (qoliplar, konstruksiyalar, yo‘lkalar, devorlar, yuvinish va sanitariya 
xonalari) ularning o‘lchamlari, baholangan qiymatiga qarab guruhlarga ajratiladi; 

buyurtmachiga tegishli bo‘lgan materiallar va o‘rnatishga mo‘ljallangan 
uskunalar alohida joylarga taxlanadi. 
Xuddi shu tarzda boshqa materiallar ham ularning real miqdorini aniqlashga 
imkon beruvchi holatga keltiriladi. 
Inventarizatsiya komissiyasi a’zosi material boyliklarning aniqlangan real 
miqdorini inventarizatsiya varaqlariga (Inv-3 shakl) yozib boradi. Inventarizatsiya 
varaqlarining 
har bir beti komissiya a’zolari tomonidan imzolanadi. 
Inventarizatsiya 
yakunlangach, 
buxgalteriyada 
inventarizatsiya 
varaqalari 
ma’lumotlari va materiallar hisobi kartochkalari yoki kitoblari ma’lumotlari 
taqqoslanib, inventarizatsiya natijalari aniqlanadi. Bunday taqqoslash natijalari 
«Taqqoslash qaydnomasi» (Inv-19 shakl) bilan rasmiylashtiriladi. Ushbu 
qaydnomaga buxgalter va moddiy javobgar shaxs imzo qo‘yadi, u rahbar 
tomonidan tasdiqlanadi. 
Tasdiqlangan 
taqqoslash 
qaydnomasi 
ma’lumotlari 
inventarizatsiya 
natijalarini hisobga olishga asos bo‘lib hisoblanadi. 

---

Bir xil nomdagi, lekin qiymati bo‘yicha o‘zaro farq qiladigan materiallar, 
konstruksiyalar, moslama va buyumlar bo‘yicha rahbarning ruxsati bilan 
kamomadlarni ortiqchalar bilan qoplanishiga ruxsat etiladi. Bunday hollarda 
hisobda materiallarning faqat qiymatlari bo‘yicha farq kamomad yoki ortiqcha 
sifatida aks ettiriladi. 
Inventarizatsiyada materiallar bo‘yicha aniqlangan ortiqchalar qurilish 
tashkilotining foydasiga olib boriladi va ular hisobda quyidagicha aks ettiriladi: