R. D. Do‘smuratov, B. Yu. Mengliqulov qishloq xo‘jaligida buxgalteriya hisobi va statistika asoslari

6.5.3. Cho‘chqachilik mahsulotlari tannarxini
hisoblash 

Cho‘chqachilik tarmog‘ida tannarx hisoblash obyektlari

quyidagilar hisoblanadi: «Asosiy poda» hisob guruhi bo‘yicha
qo‘shilgan tirik vazn, «2 oylikdan 4 oylikkacha bo‘lgan cho‘chqalar», «4
oylikdan katta cho‘chqa bolalari» va «boquvdagi katta yoshli
cho‘chqalar» hisob guruhi bo‘yicha - qo‘shilgan va umumiy tirik vazn.
Onasidan ajratish paytida 2 oyga to‘lgan cho‘chqa bolalarining
tannarxini aniqlash uchun «Asosiy poda» hisob guruhi bo‘yicha qilingan
haqiqiy xarajatlar jami summasidan qo‘shimcha mahsulotlar (go‘ng, qil)
qiymati normativ bahoda baholanib chegirib tashlanadi. Qolgan sum-
maga onalaridan ajratilmagan cho‘chqa bolalarining yil boshiga bo‘lgan
balans qiymati qo‘shilib hosil bo‘lgan summani yil davomida onasidan
ajratilmagan cho‘chqa bolalarining umumiy tirik vazniga (o‘lganlarining
vazni chegirib tashlanib) taqsimlanadi.
Onasidan ajratilgan bir bosh cho‘chqa bolasining tannarxini
hisoblash uchun har sentner tirik vazn tannarxini ularning umumiy
vazniga ko‘paytirib, hosil bo‘lgan summa onasidan ajratilgan cho‘chqa
bolalari tannarxini hisoblashda tekshiriluvchi va bir martalik ona
cho‘chqalarni saqlash xarajatlari ham hisobga olinadi (cho‘chqalar
qochirilgandan boshlab ularni saqlash xarajatlari asosiy poda hisobiga
o‘tkaziladi).
Boshqa hisob guruhlari bo‘yicha tirik vazn, umumiy tirik vazn va
qo‘shilgan tirik vazni tannarxini hisoblash qoramolchilikdagi kabi
amalga oshiriladi.

6.5.4. Qo‘ychilik va echkichilik mahsulotlari tannarxini 
hisoblash 

Qo‘ychilik va echkichilik mahsulotlarining tannarxi asosiy po-

dadagi va yosh qo‘y echkilarni parvarishlash hamda ularning junini
qirqish bilan bog‘liq xarajatlardan iborat. Bu tarmoqda quyidagi

---

212
mahsulotlar tannarx obyektlari bo‘lib hisoblanadi: jun-go‘sht va go‘sht –

jun yetishtirishga ixtisoslashtirishgan qo‘ychilikda – jun, qo‘shilgan
hamda tirik vazni: qorako‘lchilikda - qorako‘l teri, jun, joriy yilda
tug‘ilgan qo‘zilar va oldingi yillardagi qo‘zilarning o‘sgan vazni.
Go‘sht va jun yo‘nalishidagi qo‘ychilikdan quyidagi yordamchi
mahsulotlar olinadi: shirdon, sut, nobud bo‘lgan va o‘lik tug‘ilgan
qo‘zilar terisi, go‘ng va boshqalar. Qorako‘lchilikda bulardan tashqari,
barra go‘shti bo‘lishi mumkin.
Qo‘ychilikning barcha tarmoqlaridan olingan mahsulotlar tan-
narxini hisoblashda hisobot yilida qilingan xarajatlardan qo‘shimcha
mahsulotlar qiymati normativ xarajatlar asosida baholanib chegirib
tashlanadi. Qolgan xarajatlar summasi olingan asosiy mahsulot turlariga
mutanosib ravishda taqsimlanadi.
Tug‘ilgan qo‘zilar tannarxini hisoblashda asosiy podaga qilingan
jami xarajatlardan (qo‘shimcha mahsulot qiymati chegirib tashlangandan
qolgani) quyidagi miqdorda ajratib mahsulot birligiga (qo‘zilar bosh
soniga) taqsimlanadi: jun-go‘sht va go‘sht – jun yo‘nalishidagi qo‘ychi-
likda – 10%, romanov qo‘ychiligida – 12% va qorako‘lchilikda – 15%.
Umumiy xarajatdan qo‘zilar tannarxiga o‘tkaziladigan summa
chiqarib tashlangandan so‘ng qolgan summa qo‘ychilikdan olingan
boshqa asosiy mahsulotlarning (1s ortgan vazn va 1 s jun) realizatsiya
bahosi bo‘yicha qiymatiga mutanosib taqsimlanadi. Tegishli summa esa
mahsulot miqdoriga bo‘linib, uning o‘lchov birligi tannarxi aniqlanadi.
Qo‘ychilikdan olingan ayrim mahsulotlar bir qancha qo‘shimcha
xarajatlarni talab etadi. Bular jun qirqish xarajatlari, junlarni saralash,
joylash, markalash va jun qirqish punktlarining xarajatlaridan iborat.
Qorako‘l teri olishda esa qo‘zilarni so‘yish, dastlabki ishlov berish,
saralash, markalash xarajatlaridan tashkil topadi. Bunday xarajatlar alo-
hida analitik schotlarda hisobga olinib, tannarx hisoblashda bevosita jun
va terilar tannarxiga o‘tkaziladi.
Qo‘zilarning sovlig‘idan ajratish paytidagi 1 sentner ortgan tirik
vaznining tannarxi, ularning tug‘ilgan paytdagi tannarxiga parvarishlash
xarajatlari va yil davomida chetdan keltirilgan qo‘zilar qiymatini qo‘shib
qo‘zilarni sovlig‘idan ajratish vaqtidagi joriy yilga tegishli bo‘lgan
vazniga (nobud bo‘lgan qo‘zilar vazni ham qo‘shilgan holda) bo‘lish
yo‘li bilan aniqlanadi.
Echkichilikda ham olingan nasl, tirik vazn va jun tannarxi
qo‘ychilikdagi kabi tartibda (qorako‘lchilikdagidan tashqari)
aniqlanadi.

---

213