R. I. Nurimbetov, S. I. Ahmedov

6.3. BOZORNI GURUHLASH (SEGMEIS'TLASH)
Ma’lumki, korxonaning asosiy maqsadi, tayyorlangan tovami 
o‘z vaqtida va foydali sotish yo‘li bilan foyda olish va ijtimoiy 
muammolami hal etish hisoblanadi. Ushbu maqsadga erishish 
uchun korxona o ‘zining raqobatdagi ustuvorliklarini o‘matishi, 
raqobatbardosh mahsulotlami ishlab chiqishi va o‘zining bozordagi 
o‘mini aniqlashi va o'z faoliyatini iste’molchilaming aniq guruhiga 
yo'naltirishiga to‘g‘ri keladi.
Bozorning maqsadli segmenti, hajmi, tovarlami yetkazish muddati, 
bahosi va iste’molchilar guruhini aniqlash va iste’molni qondirish 
bo'yicha ishlash bozom i segmentlash deyiladi. Segmentlashning 
strategik masalalari strategik rejalashtirishda ко‘rib chiqiladi.
Strategik marketing va strategik rejalashtirish bosqichida 
firmaning strategiyasi shakllantiriladi, tovarlaming raqobatbardoshlik
84

---

normativlari bashorat qilinadi, asosiy bozomi egallash strategiyasi 
aniqlanadi. Ushbu strategiyani amalga oshirish bosqichida iste’­
mol tovarlari uchun quyidagi 
bosqichlar bo'yicha bozomi 
mikrosegmentlash amalga oshiriladi:
1) tovaming iloji boricha loyiqligi nuqtai nazaridan bir xildagi 
tovarlami segmentlarga ajratish;
2) firma vazifalaridan va uning o‘ziga xos imkoniyatlari, 
raqobatchilar nuqtai-nazaridan kelib chiqqan holda maqsadli 
segmentlami tanlash;
3) har bir maqsadli bozorda tovaming o'z o'miga ega bo'lish;
4) maqsadli marketing dasturlarini ishlab chiqish.
Birinchi bosqich-tovar bozorlarini bir xil segmentda ajratish 
quyidagi usullar bilan bajarilishi mumkin:
- iste’molchilarning ijtimoiy-demografik tavsifi asosida;
- potensial iste’molchilaming tovarda izlaydigan nafi asosida;
- qiziqishlar va fikrlar (ijtimoiy-madaniy scgmentlash) va faollik 
atamalarida yozilgan yashash uslubi asosida;
- sotishdagi xulq-atvor tavsifi asosida (xulq-atvor segmenti).
Bozomi segmcntlash, bozomi o'rganishning asosiy usulidir. Uning
yordamida bozor (uning tarkibiy qismlari) segmentlarga bo'linadi. 
Bozor segmenti-bu iste’molchilar, tovarlar, raqobatchilaming shunday 
ajratilgan qismiki, ular uchun umumiy xususiyatlar xosdir.
Segmentatsiya usullarining har biri quyidagicha o'zining mu- 
nosib va nomunosib tomonlariga ega. Ijtimoiy-demografik seg-