R. I. Nurimbetov, S. I. Ahmedov
Yüklə 1,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
men flash-gipotQzaga
asoslangan segmentlashning bilvosita usuli bo'lib, ijtimoiy-demografik profillaming turli-tumanligini iste’molchilaming qo'llab-quvvatlashlarida aniqlaydi. Ijtimoiy- demografik segmentlashning bir muncha o'zgaruvchan qo'llanuvchi segmentlashiga joylashish, jins, yosh, daromad, jamoat qatlami va boshqalar kiradi. Ishlab chiqarish-texnik maqsadidagi mahsulotlar bozorlaridagi segmentlar xaridor faoliyati ko'lamiga, tarmoq tasnifi, jug'rofiy ahvoli, tashkilot faoliyati xarakteri, sotib olishni tashkil qilish 85 xususiyatiga (yetkazib berish muddati, tezligi, hisob-kitob shartlari va to'lov usullariga) asoslanadi. Bozor segmentlari bevosita xaridorlar, vositachi xaridorlar va pirovard foydalanuvchiga mos ravishda amalga oshiriladi. N af bo‘yicha segmentlash odamlaming qadrlar tizimidagi turli- tumanligida qayd etiladi. Marketingni boshqarishda xaridorlami segmentga bo‘lish haqiqiy mijozlami tanlashga yordam beradi. Korxona xaridor segmentlarini yaxshi o‘rganib chiqqandan so‘ng segmentni, bozomi tanlash vazifasi turadi. Marketingda bozomi tanlashning 4 xil usuli mavjud bo‘lib, ular quyidagicha: 1. Umumlashtirilgan marketing. 2. Tabaqalashtirilgan marketing. 3. Markazlashgan marketing. 4. Diversifikatsiya. Umumlashtirilgan marketing deganda bozorning hamma segmentlari uchun yagona umumiy tadbirlami ishlab chiqish va uni amalga oshirish tushuniladi. Bu strategiyadan asosan juda mashhur tovar markasiga ega bo‘lgan firmalar foydalanadi. Tabaqalashgan marketingda tovar va marketing tadbirlari ayrim bozor segmentlariga moslashtirilgan bo‘ladi. Bu marketing strategiyasidan asosan ommaviy iste’mol buyumlari ishlab chiqariladigan firmalar foydalanadi. Markazlashgan marketing faqat bitta bozor segmenti uchun tovar ishlab chiqarilgandagina foydalaniladi. Bu marketing strategiyasidan asosan alohida xususiyatga ega bo‘lgan tovarlar ishlab chiqarganda, chegaralangan mablag‘ga va imkoniyatga ega bo‘lgan firmalargina foydalanadi. Bunda sotish hajmi juda yuqori bo‘lmaydi, lekin firma bozorda yaxshi joylashib oladi. Diversifikatsiya-marketing strategiyalarining eng zamonaviy usullaridan bo‘lib, bir necha tarmoqlarda bir-ikki segment uchun tovar va marketing tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirishdir. Ushbu 86 marketing strategiyalarini tanlashda quyidagi omillar nazarda tutiladi: tovaming turi; firmaning o‘lchami (katta-kichikligi); bozordagi o‘mi; mablag‘lari; bozordagi raqobatchilaming o'm i; tovar markasining mashhurligi. 6.4. M A R K E T IN G S A M A R A D O R L IG IN I T A H L I L E T IS H Tashkilotning mulk shaklidan qat’i nazar faoliyatini tahlil qilish strategik marketing bilan boshlanib, joriy (taktik) marketing bilan tugallanishi lozim. Marketing samaradorligining tahlilini quyidagi ketma-ketlikda amalga oshirish zarur: a) aniq tashkilotda marketing samaradorligini tahlil etish uslu- biyatini ishlab chiqish; b) marketing samaradorligini tahlil etish, marketing xizmati tuzilmasi va boshqalar bo'yicha ishlami olib borish borasida tashkilot rahbarining buyrug'ini chiqarish; v) marketing xizmati tuzilmasini shakllantirish; g) axborot marketingi xizmati markazini yoki butun tashkilotni tuzish; d) tashkilot tuzilmasining marketing konsepsiyasiga mosligi mezonlarini baholash va tahlil etish, ma’lumotlar yig'ish; e) boshqaruv va ishlab chiqarish jarayonlarining marketing konsepsiyasiga mosligi mezonlarini baholash va tahlil etish, ma’lumotlar yig'ish; j) tashkilotda marketing samaradorligi ko'rsatkichlarini tahlil etish va hisoblash, ma’lumotlar yig‘ish; z) tashkilotda aniq davrga mo'ljallab marketing samaradorligini oshirish dasturini ishlab chiqish, tasdiqlash va kelishish; i) dastumi joriy qilishni tashkil etish; k) dastumi joriy etishni rag'batlantirish. Marketing samaradorligini tahlil etish uslubiyati yuqorida qayd etilgan bosqichlardan kelib chiqqan holda quyidagicha namoyon bo'ladi: 1. Umumiy holat. 2. Tashkilot marketing xizmatining tuzilmasi, funksiyasi va vazifalari. 3. Marketing xizmati axborot markazining tuzilmasi, funksiyasi va vazifalari. 4. Ekspert guruhini shakllantirish va uning ishini tashkil etish; 5. Marketing konsepsiyasiga tashkiliy strukturaning muvo- fiqliligi mezonlarining tarkibi, ularni baholash va tahlil etish. 6. Tashkilotda boshqaruv va ishlab chiqarish jarayonlarining marketing konsepsiyasiga mosligi mezonlarining tarkibi, ulami baholash va tahlil etish. 7. Marketing samaradorligini baholash va tahlil etish tartibi. 8. Marketing samaradorligini oshirish dasturini ishlab chiqish, tasdiqlash va kelishish tartibi. 9. Marketing samaradorligini oshirish dasturini joriy etishni tashkil etish. 10. Marketing samaradorligini oshirishni rag'batlantirish. 11. Ilova. Ekspert guruhini menejment, marketing, iqtisodiyot va texnikani biladigan 5-7 nafar yuqori malakali mutaxassislardan shakllantirish tavsiya qilinadi. Ushbu guruhga iloji boricha tashqaridan bir-ikki mutaxassis va o ‘z tashkilotidan yuqori bo‘g‘indagi bosh mutaxassislar kiritilgani ma’qul. Umuman marketing samaradorligini oshirish bo'yicha dastumi joriy etish bo'yicha chora-tadbirlar tashkilot faoliyati samaradorligining quyidagi ko'rsatkichlarini yaxshilashga olib kelishi mumkin: • umuman tashkilot bo'yicha, shuningdek, ayrim tovarlar va bozorlar bo'yicha foyda; • tovarlar va bozorlar turlari bo'yicha sotuv rentabelligi; tovarlar turlari bo'yicha bozor ulushi; tashkilotning faoliyat yuritish barqarorligi. • ijtimoiy-iqtisodiy, ekologik, texnik samaradorlikning boshqa ko'rsatkichlari. Tayanch iboralar: marketing, marketing tadqiqotlari, mar keting xizmati vazifalari va funksiyalari, strategik marketing va strategik rejalashtirish, reklama, bozomi segmentlash, marketing samaradorligi. NAZORAT SAVOLLARI 1. Marketing tadqiqotlari tamoyillariga nimalar kiradi? 2. Reklamaning asosiy vazifasiga nimalar kiradi? 3. Reklama bajaradigan maqsadlarining o'zaro bog'liqliklarini nechta guruhga aj'ratish mumkin? 4. Bozorni segmentlash deb nimaga aytiladi? 5. Ijtimoiy-demografik segmentlash nimaga asoslanib amalga oshi riladi? 6. Marketingda bozorni tanlashning necha xil usuli mavjud? 7. Firmaning strategiyasi qaysi bosqichda shakllantiriladi? 8. Marketing samaradorligining tahlilini qanday ketma-ketlikda amalga oshirish zarur? 9. Marketing samaradorligini tahlil etish uslubiyati qanday bosqichlarni o'z ichiga oladi? 10. Marketing samaradorligini oshirish dasturini joriy etish bo'yicha chora- tadbirlar tashkilot faoliyati samaradorligining qanday ko'rsatkichlarini yaxshilashga olib kelishi mumkin? V II B O B . IS H L A B C H IQ A R IS H M E N E J M E N T I S A M A R A D O R L IG IN I B A H O L A S H 7.1. B O S H Q A R U V T I Z I M I N I N G IQ T IS O D IY S A M A R A D O R L IG IN I B A H O L A S H Hozir barchamizning oldimizda Respublikani qisqa vaqt ichida jahon bozoriga olib chiqish vazifasi turibdi. Buning uchun ijtimoiy ishlab chiqarishning samaradorligini oshirish, boshqaruv apparati faoliyatini yakuniy natijalarga, bozor va mahsulot iste’molchilarining ehtiyojlarini to‘la qondirishga yo‘naltirish zarur. Ma’lumki, mehnat unumdorligini oshirmasdan, mehnat va ishlab chiqarish intizomini mustahkamlamasdan, rahbar xodimlar va mutaxassislaming mas’uliyatini oshirmasdan turib ishlab chiqarish samaradorligini oshirib bo‘lmaydi. Bugun besh, o ‘n yil oldinga nazar tashlar ekanmiz, bozor munosabatlarining poydevori aynan yaqin yillarda barpo etilishini unutmasligimiz kerak. Samaradorlik keng ma’noda ishning unumdorligi, ya’ni qo‘yilgan maqsadga minimal sarf-xarajatlar bilan erishishni tavsiflovchi tushuncha hisoblanadi. Ishlab chiqarish samaradorligi deganda foydali yakuniy natija- laming ishlatiladigan yoki ishlatilgan resurslar hajmiga nisbati tushuniladi. Buni quyidagicha ifoda etish mumkin: £ _ D j-balans daromadi Yüklə 1,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|