Rajamurodov z. T., Rajabov a. I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi

0
‘zlashtirilgan 
energiya,%
Tezak bilan
Siydik bilan
Non
15.5
2.4
82.1
Kartoshka
5.6
2.1
91.3
Sigir suti
5.07
5.13
89.8
Go‘sht
6.9
16.8
76.8
NAFAS KOEFFISIYENTI VA UNING AHAMIYATI
Organizmda qaysi to‘yimli moddalar oksidlanishiga qarab nafas
CO
koeffisiyenti, ya’ni ajralib chiqqan C 0
2
ning yutilgan 0
2
( 
) nisbatiga
qarab aniqlanadi. Uglevodlar oksidlanganida nafas koeffisiyenti 1 ga teng. 
Y ogiar oksidlanganda —
0.7, oqsillar oksidlanganda —
0.8 ga, aralash 
oziqlar bilah oziqlangan odamlarda nafas koeffisiyenti 0.85-0.9 ga teng. 
Y ogiar va oqsillar oksidlanganda nafas koeffisiyentining kamayishi 
sarflangan 0
2
miqdoriga bogiiq holda ta’min etiladi. Chunki har ikkala 
modda oksidlanganda 0
2
faqatgina C 0
2
hosil boiishi uchun sarflanmay, 
balki boshqa birikmalami (masalan, suv, mochevina) hosil boiishiuchun 
ham 
sarflanadi. Uglevodlar oksidlanganda esa organizmga tushuvchi 
barcha 
0 2
ugledodlami oksidlash uchun sarflanadi va suv hosil boiishi 
uchun esa uglevodlar tarkibida saqlanuvchi 
0 2
ning miqdori yetarli.
Nihoyat, nafas koeffisiyenti organizmdagi to‘yimli moddalaming 
oksidlanish ko‘rsatkichidir.
249

---

0
2 
yoki С 0
2
ning kalorik koeffisiyentlari boiib organizmda, ya’ni 
1L 0
2
yutilganda yoki 1L C 0
2
ajratilganda hosil boiayotgan issiqlikning 
joullardagi miqdori hisoblanadi.
Nafas koeffisiyentlarini hisobga olgan holda kalorik koeffisiyentlarni 
hisoblash mumkin.
Turli nafas koeffisiyentlarida Ye.S.London bo‘yicha 1L 0
2
yutilganda quyidagicha kilojoullarda issiqlik energiyasi ajraladi.
Sust yoki o‘rtacha jadallik bilan uzoq muddatli jismoniy ish 
bajarganda nafas koeffisiyenti juda oz o‘zgarishga uchraydi. Bu ish 
bajarilguncha nafas koeffisiyenti past boigan boisa, uni bajarishda yuqori 
boiadi va aksincha yuqori boigan boisa, pasayadi. Qisqa muddatli va 
juda jadal ish bajarilganda nafas koeffisiyenti keskin ortadi va 
2,0
va 
undan ham yuqori boiishi mumkin. Nafas koeffisiyentining maksimal 
koiam i faqatgina ushbu ish paytida kuzatilmay balki, u tamom 
boiganidan keyinroq ham kuzatiladi. Bu holat avvalo nafas markazini 
qo‘zg‘atuvchi qon tarkibidagi vodorod ionlarining yuqori darajadagi 
konsentrasiyasiga bogiiq. Bu esa C 0