To`g`ri to`rtburchaklar usuli
f(x) funksiya [a,b] segmentda berilgan va uzluksiz bo`lsin. Bu funksiyaning aniq integral ni taqribiy ifodalovchi formulani keltiramiz.
Hisoblashlarda aniq integralni yuzini ifodalovchi yig`indi limiti deb, ya`ni (1) ko`rinishda mulohaza yuritiladi.
[a,b] kesmani nuqtalar bilan teng n ta bo`lakka bo`lamiz . Har birining uzunligini deb olamiz.
bo`lganda f(x) funksiya qiymatlarini (2) deb belgilaymiz.
(1) fomulaning o`ng tomonidagi yig`indini quyidagi ikkita formulani hosil qilamiz:
(3)
(4)
( 3) va (4) formulallarga aniq integralni taqribiy hisoblashning to`g`ri to`rtburchaklar formulasi deyiladi.
11-chizmada quyidagilar tasvirlangan: agar f(x) musbat va o`suvchi funksiya bo`lsa, u holda (3) formula “ichki” to`g`ri to`rtburchaklardan tuzilgan zinapoyasimon shaklning yuzini tasvirlaydi. (4) formula esa “tashqi” to`rtburchaklardan tuzilgan zinapoyasimon shaklining yuzini tasvirlaydi. Integrlni to`g`ri to`rtburchaklar formulasi bilan hisoblashda qilingan xato n son qancha katta (ya`ni bo`linish qadami h qancha kichik) bo`la borishi bilan (3) va (4) formulalar aniqroq bo`la boradi, ya`ni da va da ular aniq integralning haqiqiy qiymatini beradi.
2. Trapetsiyalar formulasi
Agar ordinatalar chizig`ining egri chiziq bilan kesishgan nuqtalarini zinapoyali siniq chiziqlar bian emas , balki ichki chizilgan siniq chiziqlar bilan tutashtirsak (3) va (4) formulalarga nisbatan xatosi kamroq bo`lgan taqribiy formulani keltirib chiqaramiz: (12-chizma).
Bu holda egrai chiziqli aABb trapetsiyaning yuzi yuqoridan vatarlar bilan chegaralangan to`g`ri chiziqli trapetsiyalar yuzlarining yig`indisiga teng bo`ladi. Natijada trapetsiyalar formulasini hosil qilamiz.
bunda
(5) ga trapetsiyalar formulasi deyiladi.
Dostları ilə paylaş: |
