Редаксийа щейяти

---

Bakı Qızlar Universiteti Elmi əsərlər Cild 11 №1 2020(41)
 
 
 
Qrafik faylların formatları 
Çingiz Muxtar oğlu Həmzəyev 
ADPU-nun baş müəllimi, 
texnika elmləri üzrə fəlsəfə doktoru 
E-mail: [e-mail] 
Rəyçilər: p.ü.f.d., dos.S.S. Həmidov, 
t.e.ü.f.d., dos.A.M. Quliyev 
Açar sözlər: kompüter, kompüter qrafikası, təsvir, rastr, vektor, üçölçülü, format, fayl, sıx-
laşdırma, təsvirin saxlanması, redaktor 
Ключевые слова: компьютер, компьютерная графика, изображение, растр, вектор, 
трехмерный, файл, сжатие, сохранение изображения, редактор 
Key words: Computer, computer drawing, description, rastr, vector, three-dimensional 
format, file, being kept of the description, editor 
Kompüter qrafikasında təsvirlərin mühafizəsi üçün çoxlu sayda fayl formatları tətbiq edilir. 
Çünki sonralar emal etmək üçün təsvirlərin saxlanması problem olduqca mühüm əhəmiyyətə 
malikdir. Qrafik faylların bütün əlavələr üçün məqbul hesab edilən vahid formatı mövcud deyil. 
Ancaq bəzi formatlar bir sıra predmet sahələri üçün standart olmuşdur. 
Vektor (WMF, DXF, CGM və b.) və rastr (TİFF, GİF və b.) formatlarını bir-birindən fərq-
ləndirmək vacibdir. Bildiyimiz kimi vektor formatlı fayllar sadə qrafiki obyektlərin toplusu 
şəklində rəsmlərin təsvirindən ibarətdir. Rastr qrafikası fayllarında şəkildəki hər bir pikselin 
rəngi yadda saxlanılır, ona görə də belə fayllar, bir qayda olaraq, yaddaşda böyük həcmli yer 
tutur. Bu problemin mümkün həll üsullarından biri informasiyanın sıxılmasıdır, yəni rastr qra-
fikası faylının ondakı verilənlərin təşkili üsulunu dəyişmək hesabına ölçülərini azaltmaqdan 
ibarətdir. Adətən hər bir konkret alqoritm yalnız müəyyən strukturlu təsvirləri yaxşı sıxlaşdıra 
bilir. Məsələn, RLE sıxlaşdırma alqoritmi böyük hissəsi eyni tipli rəngdən ibarət rəsmlərlə 
yaxşı işləyir. 
Beləliklə, qrafiki fayl formatlarının xüsusiyyətlərini bilmək təsvirlərin səmərəli mühafizəsi 
və müxtəlif əlavələr arasında verilənlər mübadiləsinin təşkili üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. 
Rastr təsvirlərin saxlanılmasında JPEG, BMP, TİFF, GİF, PSD və PNG kimi formatlar 
istifadə olunur. 
Təsvirlər TİFF – Tagged İmage File Format (faylın genişlənməsi - .TİF) formatında 
saxlandıqda heç bir sıxılma üsulundan istifadə olunmur. TİFF yeganə formatdır ki, peşəkar 
dizaynerlər yüksək keyfiyyətli təsvirlərin saxlanılmasında istifadə edirlər.
Təsvirlərin sıxılması vacib olduqda JPEG – Joint Photographic Experts Group (faylın ge-
nişlənməsi - .JPG) formatından istifadə olunur. JPEG formatı təsvir faylını 10 dəfələrlə sıxmağa 
imkan verir. Bu, İnternet saytlarında təsvirləri saxlamaq üçün ən yaxşı formatdır. 
PSD (Photoshop Document) Adobe Photoshop proqramının xüsusi formatıdır. Bu formatda 
da sıxılma üsulu yoxdur. Əsasən, rastr qrafikasının emalı üçün istifadə edilir. Bu qrafiki re-
daktorun sonuncu versiyası Adobe Photoshop CS (Creative Suite) adlanır.
GİE (Graphics İntercance Format) İnternet üçün yaradılıb. Bu format milyonlarla rəng ça-
larını 64, 128 və ya 256 rəng çalarınadək azalmasına imkan verir.
GİF ilə, demək olar, analoji olan, pulsuz PNG (Portable Network Graphics) formatından da 

---

Bakı Qızlar Universiteti Elmi əsərlər Cild 11 №1 2020(41)