Редаксийа щейяти
Yüklə 2,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ключевые слова
|
Редаксийайа дахил олуб: 06.05.2015
Бакы Гызлар Университети Elmi əsərlər 2015/2 194 M.Ə.Rəsulzadə maarif və onun əhəmiyyəti haqqında Xatirə Qocayeva фялсяфя доктору програмы цзря докторант, АДПУ Ряйчиляр: пед.ц.е.д., проф. Ф.А.Рцстямов пед.ц.ф.д., дос. Й.Т.Рзайева Açar sözlər: M.Ə.Rəsulsadə, milli dirilik, maarif, milli məktəb, milli oyanış Ключевые слова: М.Р.Расулзаде, нравственная оживленность, просвещение, национальная школа, национальное сознание Key words: M.A.Rasulzade, moral liveliness, education, national school, national consciousness XIX yüzilliyin əvvəllərinə doğru Şimali Azərbaycanın Rusiya tərəfindən istilasından, bu istilanın “Gülüstan” (1813) və “Türkmənçay” (1828) müqavilələri ilə rəsmləşən tarixi fa- ciəsindən sonra yaranmış ictimai-siyasi şəraitdə yetişən mütərəqqi fikirli, xalqın gələcək ta- leyini və tərəqqisini düşünən ziyalıların, qələm və fikir münəvvərlərinin əsas məqsədlərindən biri və elə birincisi xalqın savadlanması, maariflənməsi idi. Onlar yekdilliklə mənsub olduq- ları millətin oyanışını, dirçəlişini, geniş mənada inkişafını, istibdaddan, əsarətdən xilasını və xoşbəxtliyini ilk növbədə elm və maarifdə görürdülər. Bu ideya əsrin birinci yarısında yaşamış A.Bakıxanov, M.Ş.Vazeh, İ.Qutqaşınlı kimi ilk maarifçilərdən başlayaraq tədricən gurlaşmağa başladı, XX əsrin əvvəllərində daha miqyaslı, tutumlu və qlobal xarakter aldı. Bu dövrdə haqqında danışdığımız tale yüklü məsələyə “şüru və əmək sərf edənlər”dən biri də M.Ə.Rəsulzadə idi. O, bu yolda əməli şəkildə çalışmaqla nəzəri mülahizə və göstərişlərini də mətbuat vasitəsi ilə oxuculara çatdırırdı. Müəllifin pedaqoji irsinə daxil olan “Hümmət və qeyrət vaxtıdır”, “Elm tərifində deyilibdir”, “H.Zərdabinin dəfn mərasimində nitq”, “Dirilik nədir?”, “Tövbə edildimi?”, “Getdiyimiz yol” və s. məqalələri bunu aydın şəkildə sübut edir. Sonralar qələmə aldığı “Əsrimizin Səyavuşu”, “Çağdaş Azərbaycan tarixi” əsərlərində, başqa məqalələrində də müəllif bu və ya digər şəkildə bu məsələyə toxunur. “Hümmət və qeyrət vaxtıdır” vətənpərvər gəncin mətbuatında dərc olunmuş ikinci məqaləsidir (1). Burada müəllif millətin dərdlərindən, geridə qalmağından, ətalət və tənəzzü- lündən danışır. Bunun səbəbini hümmətsizlikdə, təkəbbürdə, yersiz qürurda, mədəniyyətsiz- likdə görür. Nadanlıq ucbatından bir-birinin qanını tökən vətən övladının vəhşətinə təəssüf- lənir. Çıxış yolunu hümmət edib elm öyrənməkdə görür. Elmsiz heç bir nöqsanımızın “götü- rülməyəcəyini” söyləyir. Həmvətənlərini məktəbxanalar açmağa, cəmiyyəti-xeyriyyələr təsis etməyə səsləyir. Elmin fəzilətini sübut üçün peyğəmbər əleyhüssəlamın elmin hikmət və fay- dası ilə bağlı hədislərindən üçünü nəzmə çəkib oxuculara təqdim edir. Dörd misralıq bəndlər şəklində nəzmə çəkilən həmin hədislər bunlardır: Beşikdən qəbrəcən elm öyrənin; Faydalı olan elm iki qismdir: elmi-əbdan və elmi-ədyan (dini və dünyəvi elmlər); Elm Çində olsa da, onu axtar. Qəzetin növbəti 18 may 1903-cü il tarxili nömrəsində məqalənin mabədi verilir. Burada hər iki qism, yəni həm dini, həm də dünyəvi elmləri öyrənməyin zərurəti qeyd edilir. Sonra müəllif “Elm tərifində deyilibdir”sərlövhəsi ilə bir müxəmməs verir. Müxəmməs onun öz qələminə məxsusdur. Şeirdə qafilləri və cahilləri elmə rəğbət göstərməyə çağırır. Hər bir |