Referat iŞİ İxtisasın şifrəsi və adı: 148449 Dünya iqtisadiyyatı Kafedra müdiri
Yüklə 291,84 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 708-ci qrupun tələbəsi Alışova Səmanın
- Elmi rəhbər:Hüseynov Nihad
- Plan:3 Təsərrüfatın formaları
- Azərbaycan iqtisadiyyatında təsərrüfatın təşkili formaları
|
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
SUMQAYIT DÖVLƏT UNİVERSİTETİ Əlyazması hüququnda İQTİSADİYYAT VƏ İDARƏETMƏ FAKÜLTƏSİ DÜNYA İQTİSADİYYATI İXTİSASI
708-ci qrupun tələbəsi Alışova Səmanın Azərbaycan iqtisadiyyatında təsərrüfatın təşkili formaları
İxtisasın şifrəsi və adı: 148449 Dünya iqtisadiyyatı Kafedra müdiri: i.u.f.d., dos., Pənahəliyeva Məlahət Elmi rəhbər:Hüseynov Nihad
Sumaqayıt– 2021 Plan:1 Azərbaycan iqtisadiyyatı
Azərbaycandan neftin ixracı
Plan:3 Təsərrüfatın formaları
Plan:4 Azərbaycanda yeni sənaye müəssisələrinin istifadəyə verilməsi
Mövzu: Azərbaycan iqtisadiyyatında təsərrüfatın təşkili formaları Plan1:Azərbaycan iqtisadiyyatı Azərbaycan uzun müddət Rusiyanın müstəmləkəsində olduğundan onun iqtisadiyyatı keçmiş SSRİ-nin vahid xalq təsərrüfatı kompleksinin tərkib hissəsi kimi formalaşmış və onun strukturu tamamilə həmin ölkənin iqtisadiyyatının tələblərinə uyğunlaşdırılmışdı. Lakin 1918-1920-ci illərdə də Azərbaycan iqtisadiyyatında neft sektoru aparıcı mövqeyə sahib olub. Azərbaycan Demokratik Respublikasının (ADR) fəaliyyətdə olduğu 23 aylıq dövrə aid olan geniş araşdırma mövzuları arasında təəssüf ki, bu cümhuriyyətin iqtisadi tarixi, xarici-ticarət əlaqələri, büdcə siyasəti haqqında yığcam, dərin araşdırılmış materiallara rast gəlmək olmur. Bununla belə, respublikanın sahib olduğu iqtisadi imkanlar, fəaliyyəti ilə bağlı bəzi materiallar toplamaq mümkündür. Həmin materiallar ADR-in iqtisadi fəaliyyəti ilə bağlı az da olsa təsəvvür yaratmağa imkan verir. ADR hökumətinin Azərbaycanda həyata keçirdiyi iqtisadi fəaliyyət əsasən 1919-cu ildə daha əhəmiyyətli olmuşdur. Həm bu ilin bütünlüklə cümhuriyyət dövrünə daxil olması, həm də hökumətin strukturlarının tam formalaşdırılması bir sıra islahatların həyata keçirilməsinə imkan yaratmışdır. 1919-cu ildə Azərbaycanın dövlət büdcəsi 665 milyon manata bərabər olmuşdur. Bunun böyük hissəsi neft satışından əldə edilən gəlirlərdən və tutulan mənfəət vergisindən daxil olmalar təşkil etmişdir. Büdcəni formalaşdırmaq üçün əsas mənbə gəlir vergisi idi. 1919-cu ildə ölkədə mənfəət vergisinin dərəcəsi 30 faizə bərabər olmuşdur. Büdcə daxilolmalarında ikinci mühüm mənbə şərab, tütün və xüsusən neft məhsullarından alınan aksiz vergisindən ibarət idi. Bunlarla bərabər, büdcənin 100 milyon manatlıq hissəsini gömrükdən, 15 milyon manatını isə azad ticarət, yük, sərnişin daşınmasından toplanan rüsum təşkil edib. Məhdud imkanları olan büdcənin çox hissəsi əmək haqlarının verilməsinə yönəldilirdi. Hökumət az da olsa büdcədən təhsil üçün 30 milyon, hərbi xərclər üçün 80 milyon manat vəsait ayıra bilmişdi. ADR qurulana qədər baş verən münaqişələr səbəbindən çoxlu yaşayış məntəqələri dağıdılmışdı. Büdcədən təxminən 130 milyon manat məhz bu çatışmazlıqların aradan qaldırılması üçün istifadə edildi. Neft sənayesi nəzərə alınmasa, 1918-1920-ci illərdə Azərbaycan daha çox aqrar ölkə olub. Azərbaycanda həmin dövrdə iribuynuzlu mal-qaranın sayı 1 milyon baş, atların sayı 150 min baş, camışların sayı 300 min baş, dəvələrin sayı 12 min baş, qoyunların və keçilərin sayı 1,5 milyon başa çatıb. Hər bir dövlətin əsas iqtisadi atributlarından biri təbii ki, onun milli valyutasıdır. Azərbaycanın milli valyutası olan manat məhz 1919-cu ilin əvvəllərində tədavülə buraxılıb. İlk əskinazlar 25, 50, 100 və 250 manatlıq olmuşdur. Bir qədər sonra manatın daha böyük 500-lük əskinası emissiya edilib. Azərbaycan birjalarında pulların məzənnələrinə diqqət yetirdikdə görünür ki, manatın kursu aparıcı valyutalara nisbətən çox aşağı olub. Məsələn, 1919-cu ildə 100 rublluq “Romanovlar” 350 manat, 1 ingilis funt-sterlinqi 315 manat, 1 Amerika dolları 280 manat, Fransa frankı 10 manat, İtaliya lirəsi 7 manat, İran tüməni 125-230 manat, rus onluq qızıl valyutası 420 rubl manat və s. təşkil edib. Maliyyə-pul siyasətini daha da gücləndirmək üçün 1919-cu ilin sentyabr ayının 30-da Bakıda Azərbaycan Dövlət Bankı təsis olunub. 1919-cu ilin oktyabrın 25- də kredit bankları və şəhərlərdə əmanət kassaları fəaliyyətə başlamışdır. Azərbaycan həmin illərdə aqrar ölkə olsa da, strateji məhsulların çox hissəsini idxal hesabına təmin edib. Taxıla olan ehtiyacını qarşılamaq üçün xaricdən 7 milyon pud (112 min ton) buğda alıb. Təxminən 16 min ton şəkər idxal edib. ADR xarici ölkələrlə ticarət-iqtisadi əlaqələrində barter üsulundan geniş istifadə edirdi, alınan malların və təbii sərvətlərin müqabilində daha çox neft verilirdi. Azərbaycan Amerikadan, Fransadan, İtaliyadan və digər xarici ölkələrdən gətirdiyi hərbi sursatın, telefon aparatlarının, minik avtomobillərinin, yüz ədəd paravozun, iki min sisternin, beş yüz bağlı vaqonun, ərzaq məhsullarının dəyərini əsasən neftlə, pambıqla, yunla, ipəklə, gön və dəri ilə ödəyirdi.
Azərbaycanda həmin illərdə iqtisadi əlaqələri qaydaya salmaq üçün gömrük xidməti də yaradıldı, Bakı-Batum neft kəməri bərpa edildi, Kür çayı üzərində körpü tikildi, Bakı-Ceyhan dəmir yolu inşa edildi, Xəzər dəniz gəmiçiliyi yenidən quruldu. Cümhuriyyət illərində Azərbaycanda 1918-ci ildə 3287 quyudan 185, 6 milyon pud (2,96 milyon ton), 1919-cu ildə 2066 quyu 225,1 milyon pud (3,6 milyon ton), 1920-ci ildə 2037 quyudan 175,1 pud (2,8 milyon ton) neft çıxarılıb. Yüklə 291,84 Kb. Dostları ilə paylaş:
|