Referat jumisi Temasi: Kásip tańlawǵa baylanıslı psixologik izleniwler. Qabillag’an: Begjanova a tayarlag’an

Qaraqalpaqstan Respublikasi Berdaq atindag’I Ma’mleketkik Universiteti

Fakulteti: Ko’rkem-o’ner
Pa’n: Eksperimental psixologiya pa’ninen
Referat jumisi
Temasi: Kásip tańlawǵa baylanıslı psixologik izleniwler.

Qabillag’an: Begjanova A

Tayarlag’an: Sayipnazarova D
TEMA: Kásip tańlawǵa baylanıslı psixologik izleniwler.

Joba:

1. 
   Kásip tańlaw haqqında.
   
2. 
   Kásip tańlawǵa baylanıslı psixologik izleniwler.
   

Kirisiw
XIX-ásirdiń aqırında miynetti ilimiy shólkemlestiriwdiń psixologiyalıq máselelerin sheshetuǵın psixotexnika baǵdarı payda bolıwı, sonıń menen birge, psixotexnika rawajlanıwınıń tiykarǵı máseleleri bul miynet sharayatları hám sol usılların racionalizasiya qılıw, avarıya hám zaqım aliwdi kemeytiw, islep shıǵarıw táliminiń qáliplesiwi máselelerine itibardıń kúsheyiw bolıp tabıladı.
XX-ásir baslarında ǵárezsiz ilimiy tarawdıń miynet psixologiyasinıń rawajlanıwı jáne bul boyınshaǵı kásiplik izertlew máseleleri, insan psixologiyasiniń miynette kórinetuǵın bolıwı hám qáliplesiwi sonıń menen birge, kásiplik tańlaw, kásiplik máslahát hám miynet ekspertizasi máselelerine tiyisli bilimlerdi júzege keliwi boldı.
Ǵárezsiz ilimiy pán retinde kásip psixologiyasi júzege keldi hám bul AQSHli ilimpazlar J. Krites hám D. Super jumıslarında kózge taslanǵan. Biraq sırt el tájiriybesi tiykarında tóplanǵan maǵlıwmatlardan tuwrıdan-tuwrı paydalanıw múmkinshiligi bolmaydı. Ózine tán sociallıq-ekonomikalıq sharayatlar hám social materiallıq dástúrler jurtımızda ózimiz, milletimizge tán milliy kásip psixologiyasinıń rawajlanıwına sebep bolıp atır.

Kásip tańlaw haqqında.
Sonı aytıw kerek, kásip tańlaw, kásibti jóneltiriw haqqında qanshelli pikir juritpeylik, arnawlı testlerdi islep shıqpaylıq, baribir turmısta kim bolıw kerekligini ata-ana da pitkeriwshi de bilmaydi. Sol sebepli, bul mashqalanı nátiyjeli sheshiw maqsetinde psixologlar tómendegi pixologik izlenislerge ámel qılıw zárúr ekenligin aytıp otedi.
1. Ózińizdi sınap kóriń. Kópshilik kásip tańlaw basqıshında bolǵanlar tek bir zattı biledi. Odan keyin ne qılıw kerekligin ulıwma bilmewleri bárshemizge belgili. Sonıń menen birge qarar qabıllaw nátiyjesinde ayriqsha qarama-qarsılıqlar júzege keledi. Onıń ushın sizge tańlaǵan kásipińizge uqsas kelmewin anıqlaw maqsetinde islep shıǵılǵan testlerdi máslahát beremiz. Sonı umutpań, siz bir waqttıń ózinde3-4 testten ótseńiz, olardıń nátiyjeleri ulıwma bir-birine teris bolıwı múmkin. Bunday waqıtta siz kásibti jóneltiriw boyınsha qolay testti tańlawıńız kerek. Psixolog E. Suslovaniń pikirine kóre, test kompleksi usı tarawdıń qánigeleri tárepinen tayarlanıw hám de individual túrde tańlawı kerek. Sonı este tutıw kerek, test nátiyjelerine “qarar” dep qaraw kerek emes. Biz psixik ayrıqshalıqlar hám intellektti esapqa alǵan halda anıq bir iskerlik túrine salıstırǵanda beyimlik jóninde pikir júrgizemiz.

2. Bilimlerińizdi keńeytiriń. Usı mashqalanı azmaz ańsatlastırıw maqsetinde siz miynet iskerligi hám ondaǵı jónelisler, perspektivası bar bolǵan tarawdıń hám qánigelikler tuwrısında bilimlerińizdi bekkemlewińiz kerek. Hár jılı oqıwshılardı kásibke jóneltiriw boyınsha kitaplar baspa etip barıladı. Olarda siz hátte, mektep oqıwshıları kóbinese bilmegen kásipler menen de tanısıwıńız múmkin. Itimal olardan qaysıdır biri sizdiń tańlawıńız bolıwı múmkin.
3. Kásipler menen jaqsı tanısıp shıǵıń. Universitet yáki Instituttı pıtırıwshi jaslar kásipler haqqında qáte hám nadurıs oyǵa iye boladılar. Kóbinese olar tańlaǵan kásiplerin tek unamlı táreplerin yamasa kerisinshe unamsız táreplerin kóredi. Onıń ushın ata-analar perzentlerine kóp zatlardı anıqlap alıwları ushın járdem beriwleri kerek. Sol sebepli oqıw dawrinen baslap az-azdan ózińiz tańlaǵan baǵdarıńız benen tanısıp barıwıńız kerek.

4. Óz qálewlerińizdi sistemalastırıń. Birqansha tarawdıń qánigeleri máslahát bergeni sıyaqlı, ózińiz ushın tajriybe tayarlawıńız múmkin. Sizdi júregińizge jaqın bolǵan kásiplerdi vertikal túrde hám iskerligińizdi neni qálewińizdi gorizontal túrde jaylastırıwǵa háreket etiń. Kesteni ılajı bolǵanınsha tolıq tolıqtırıwıńız kerek. Eger tańlaǵan kásip tarawı hám jumısqa qoyılǵan talaplar bir-birine sáykes keletuǵın bolsa, “+”, eger uyqas bolmasa “-” belgilerin qoyıwıńız kerek.
Sonday etip, tańlawdı ámelge asırıwǵa járdem beretuǵın yamasa tańlaw sheńberin hám pikirlerdi sezilerli dárejede anıqlawǵa qaratılǵan suwret qáliplestiredi.
5. Sózden ámelgeshe. Sonday etip, biz ayrım zat tuwrısında qarar ettik yamasa ayrım zattı tańladıq. Endi siz ózińizdi sınap kóriwińiz kerek. Onıń ushın túrli oqıw - gruppaları bolǵan kóplegen qánigelesken mektepler hám kursları bar bolıp, olar sizge transport quralların mexanikasınan tartıp, isbilermenlikke shekem ózińizdi sınap kóriw múmkinshiligin beredi. Usı tálim mákemeleriniń kópshilik bóleginde sabaqlar biypul ámelge asıriladı.
6. Rezerv aerodromı. Sizdi ózińiz qálegen anıq tańlawıńız bolıwı menen birge hár halda qosımsha túrde itibarǵa alıwıńız kerek bolǵan kásibińiz de bolıwı kerek. Turmıstı aldınan aytıp bolmaydı sebebi hár qanday zat júz beriwi múmkin. Sol sebepli, tańlaǵan universitet hám baǵdarıńızǵa qábiletlerińiz uyqas kelmegenligi sebepli kire almay kewlińizde jara payda boladı. Siz sonshalıq azanda oyanıwıńız múmkin hám ózińizdi tańlawıńızdan ókinip, onı ózgertiwge háreket etiń.

7. Qarar tek ǵárezsiz túrde ámelge asıriladı. Ata-anańız tárepinen beriletuǵın máslahátlar paydalı biraq olardıń pikiri juwmaqlawshı qarar bolmawi kerek. Psixologlardıń atap ótiwinshe, biz kóbinese átirap -ortalıqqa, aǵayınlar, oqıtıwshılar, doslarimizǵa itibar qaratamız. Ádetde bunday jaǵdayda eki joldan baramız yaǵnıy olardıń pikirine ámel etemiz yamasa kerisinshe. Ózi óspirim ushın ne kerek? Mısalı, ana pútkil turmıs dawamında oqıtıwshılıq iskerligi menen shuǵıllandı biraq ol bul iskerliginen qashannan berli waz keshiw kerek edi. Endi ózi qálegen zatına qızı arqalı jetiwine háreket etedi. Bunday jaǵdayda qanday jol tutıw kerek? Qarardı tınıshlıq jolı menen qabıllawǵa háreket etiń. Mısalı, oyın oqıtıwshı yamasa ximiya oqıtıwshılıǵınan qay-qaysısın tańlawıńız ushın ata-anańız hám doslarıńızdıń máslahátlarına ámel etiń. Baribir juwmaqlawshı qarardı ózińiz qabıllawıńız kerek.

8. Kásip tańlawda shańaraqqa tiyisli dástúrdi dawam ettiriw shárt emes. Siz ózińizdi jumısıńız ondaǵı múmkinshilikler qolaylıqlar sonıń menen birge perzentińiz ushın tabıslı mártebe haqqında aldınan boljaw etip sóylewińiz múmkin. Eger perzentińiz sizdi yamasa atasınıń kásibin dawam ettirmekshi bolsa bul jaqsı. Biraq májbúrlewdiń ózi nadurıs.

Karyera boyınsha sınaqlar Kásipler dúnyasında insannıń shapaqların keńeytiriń hám ol jaǵdayda múmkin bolǵan jaydı anıqlań.

Karyera boyınsha kórsetpeler sizge tómendegilerge múmkinshilik beredi:
olardıń kásiplik beyimligi hám qábiletin anıqlaw;
xarakter qásiyetleri hám jeke pazıyletlerin anıqlaw;
olardıń qábiletlerin rawajlandırıw dárejesin anıqlastırıw;
kásiplik iskerlik salasın saylań.
Kásip tańlaw hár qanday insannıń ómirindegi eń zárúrli basqısh bolıp tabıladı. Keyingi turmıs keleshektegi kásipti tuwrı tańlawǵa baylanıslı.jáne bul biznes degi birinshi qádem - bul sınaq. Onıń ushın kóplegen shólkemler júdá kóp pul talap etediler. Biraq biz sizge biypul mártebe boyınsha máslahát sınaǵın usınıs etemiz. Oqıwshılarǵa keleshekte kásipti 8-klasstan baslap hár jılı 8-klasstan baslap anıqlawları, jeńilliklerdiń ózgeriwin yamasa kerisinshe, isenimli tańlawdı tastıyıqlawları usınıs etiledi. Sınaq tınısh ortalıqta ótkeriliwi kerek. Sınaqlardı kárxanalarǵa, kásipler wákilleri menen ushırasıwlardan yamasa kinoǵa barǵaningizdan keyin, studentti tańlanıwda qaldıratın hám kásipti ańsız túrde tańlawǵa úndewi múmkin bolǵan sınaqlardan baslamawıńız kerek.
Karyera boyınsha sınaqlar shıqqanına bir qansha waqıt boldı. Daslep, olar az sanlı sorawlardı usınıs etdiler hám sınaq nátiyjesi tek ǵana adamdı qaniqtiratın iskerlik tarawları edi. Búgingi kúnde psixologlar turaqlı túrde anıq hám nátiyjeli testlerdi jaratıp, kásiplik jóneltiriw boyınsha testlerdi islep shıǵıp atır. Bul test nátiyjesi respondenttiń barlıq jeke qásiyetlerin esapqa alatuǵın kásiplerdi tańlaw bolıp tabıladı.
Kásiplik máslahátlar ushın kóplegen testler bar. Kópshilik biypul ótiwi múmkin, biraq qanday nátiyjege jetiwińiz soraw tuwdıradı. Sapa sınaǵın qanday tańlaw kerek - bul sizge kerekli nátiyjeni beredi?
Siz, anıq mártebe baǵdarı boyınsha bir neshe ret onlayn testlerden ótiwińiz kerek. Olar bir neshe artıqmashılıqlarǵa iye:
sınaqtı ózińiz ushın qolay orında - úyde, kafeda, jumısta tolıqtırıwıńız múmkin;
sizge qolay bolǵan hár qanday waqıtta, tiykarǵısı, siz jaqsı onlayn jalǵanıwǵa iye bolasız;
test nátiyjelerin kútiwdiń hájeti joq, olar sınaqtan ótkennen keyin tezlik penen kórsetiledi yamasa elektron pochtańizga jiberiledi.