Referat mövzu : "Ekologiyanın hüquqi əsasları" Kurs : II qrup : 300 Tələbə : Süleymanov Cavid

1. Ekologiya hüquqlarının əsasları.

Ekologiya hüququnun anlayışı, mənbələri və prinsipləri.

“Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında”

Azərbaycan Respublikasının Qanunu
Ekologiya hüquqlarının əsasları. Ətraf təbii mühit insan fəaliyyətindən asılı olmayaraq onu əhatə edən canlı və cansız təbiətin məcmusudur.

Ekologiya hüququ ümumi hüququn müstəqil sahəsi olub,təbiət və cəmiyyətin qarşılıqlı təsiri sahəsindəki münasibətləri tənzimləyir. Bu qarşılıqlı təsir bir tərəfdən təbii mühitin (təbii ehtiyatların) ayrı-ayrı komponentlərinin insan vasitəsilə istifadəsi,digər tərəfdən onun insan fəaliyyətinin zərərli nəticələrindən mühafizəsi kimi özünü büruzə verir.Odur ki, ekologiya hüququnun predmeti ətraf təbii mühitin mühafizəsi və təbii ehtiyatların səmərəli istifadəsi zamanı yaranan ictimai münasibətlər - ekoloji münasibətlərdir.

Yuxarıda deyilənləri nəzərə alaraq, ekologiya hüququnu ətraf təbii mühitn qorunması, artırılması və yaxşılaşdırılması mədsədi ilə təbiətin və cəmiyyətin qarşılıqlı təsiri sahəsində münasibətləri tənzimləyən hüquqi normaları sistemi kimi təyin etmək olar.

Cəmiyyətin ekoloji mənafeyinin əhəmiyyətini nəzərə alaraq, göstərilən münasibətlərə hüquqi təsir əsasən inzibati – hüquqi (amirlik) metodundan istifadə etməklə həyata keçirilir (ictimai münasibətlərin iştirakçılarının hüquq və öhdəliklərini nəzərə alan, həmçinin onların riayət edilməsinə dövlət məcburetmə tədbirlərinin hakimiyyət göstərişlərinin müəyyən edilməsi).

Bununla yanaşı, bazar münasibətlərinin inkişafı şəraitində mülki-hüquqi (dispozitiv) metodun tətbiq edilməsi genişlənir (təbiətdən istifadə hüququnun subyektlərinin məhkəmə müdafiəsi, təbiətdən istifadənin təşkilində müqavilə əsaslarının həyata keçirilməsi və s.).

Ekolgiya hüququ bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan elementlərdən – onun sistemini əmələ gətirən normalar, institutlar və yarımsahələrin toplusundan təşkil olunmuşdur. Ekologiya hüququ hüququn bir çox sahələri kimi Ümumi və Xüsusi hissəyə bölünür.

Ekologiya hüququnun ümumi hissəsi ekoloji münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsinin ən ümumi əsasını təşkil edən əhəmiyyətə malik olan və onun vəzifələrini, prinsiplərini və obyektlərini müəyyən edən, dövlətin ekoloji funksiyasının hüquqi əsaslarını həyata keçirən, ətraf təbii mühitin mühafizəsi və təbiətdən istifadənin səmərəli iqtisadi mexanizminin təsiri, təbiətdən istifadə hüququ və təbii ehtiyatlara mülkiyyət hüququ, ekoloji hüquq pozuntularına görə məsuliyyəti və s. birləşdirən hüquqi normalar və institutlardır.

Xüsusi hissənin tərkibinə təbii ehtiyatların (təbii komplekslərin) ayrı-ayrı növlərinin hüquqi rejimini qaydaya salan və öz növbəsində ekologiya hüququnun institutları və yarımsahələrini əmələ gətirən hüquqi normalar daxildir.

Ətraf mühitin mühafizəsi ekoloji hüququn normalarında nəzərdə tutulmuş rəhbər ideyalarla, müəyyən prinsiplərə uyğun olaraq həyata keçirilir.

Onların arasında mərkəzi yeri insanların həyat və sağlamlıqlarının mühafizəsinin üstünlüyü tutur. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və ekologiya qanunvericiliyində vətəndaşların həyat və sağlamlığı üçün rahat təbii ətraf mühit hüququ təsbit olunur və onun təmin olunmsının əsas zəmanəti müəyyənləşdirilir. Qanunvericilikdə Azərbaycan vətəndaşlarının istər fərdi qaydada, istərsə də ictimai ekoloji birliklər vasitəsilə həyata keçirilə bilən bir sıra digər ekoloji hüquq və ekoloji öhdəlikləri də nəzərdə tutulmuşdur.

Ekologiya hüququnun mənbələri adı altında onun xarici ifadə formaları anlaşılır.Onlara normativ hüquqi aktlar və normativ hüquqi müqavilələr aiddir.